De impact van obesitas, chronische ziekten en leefstijl op ons immuunsysteem bij COVID-19

Verhoogd risico op ernstiger ziekteverloop na COVID-19-besmetting

Wereldwijd zien we dat COVID-19-patiënten een hoger risico hebben op een ernstiger ziekteverloop als er sprake is van bijkomende chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Obesitas zou ook een belangrijke risicofactor zijn. Patiënten met zware ziektesymptomen belanden in het ziekenhuis en misschien zelfs op Intensieve Zorgen. Niet alleen de ernst van de ziekte, maar ook de sterftecijfers liggen hoger bij patiënten met onderliggende aandoeningen en obesitas.

Het artikel dat we hier samenvatten, bestaat uit twee delen. Het eerste deel bespreekt de mogelijke onderliggende mechanismen bij obesitas en infectieziekten (zoals COVID-19) en het tweede deel gaat over de effecten die een gezonde leefstijl kunnen hebben.

Gevolgen van obesitas bij infectieziekten

Hoe komt het dat obesitas negatieve gevolgen heeft voor het ziekteverloop bij COVID-19? Het is een feit dat het lichaam van mensen met obesitas niet goed kan reageren op een infectie en dat de ziektebeelden ernstiger kunnen zijn. En daar zijn tal van verklaringen voor. Maar het is een zeer complex verhaal en er is meer onderzoek nodig om duidelijkheid te brengen.

• Verstoord immuunsysteem
  De respons van het immuunsysteem op infecties is verstoord bij mensen met obesitas. In het vetweefsel, vooral in buikvet, zien we meer pro-inflammatoire immuuncellen en cytokines. Dat zijn cellen en stoffen die wijzen op een ontsteking. Het gaat hierbij niet om een acute ontsteking zoals bij een wonde, maar om een chronische laaggradige ontsteking. Die ontregelt het immuunsysteem waardoor het lichaam minder snel/goed kan reageren op indringers (bv. een virus). Wanneer een obesitas-patient besmet wordt met het COVID-19-virus, zal de chronische laaggradige ontsteking een normale immuunrespons wellicht verhinderen.

• Ontregeling in vetweefsel
  Ons vetweefsel wordt steeds vaker als een orgaan beschouwd omdat het een regulerende functie heeft bij de productie van hormonen en andere stoffen. Wanneer de vetcellen groeien en meer vet opslaan, wat het geval is bij obesitas, kunnen ze niet meer optimaal functioneren. In het vetweefsel kan er o.a. een verhoogde afscheiding van het hormoon leptine, oxidatieve stress en zuurstoftekort ontstaan. Allemaal factoren die bijdragen aan de chronische laaggradige ontsteking.

• Ademhalingsstoornissen
  Wanneer er veel vetopslag is in de omgeving van de longen (bijvoorbeeld ter hoogte van de borst of buik) kan dit gevolgen hebben voor de ademhaling. Sommige mensen ervaren ademhalingsproblemen en kunnen zelfs een verminderde longfunctie hebben. Bij COVID-19 is er ook sprake van ademhalingsproblemen. Wanneer beide samen voorkomen, kunnen de gevolgen elkaar versterken en leidt dit mogelijk tot slechtere prognoses.

• Verhoogde bloedstolling
  Mensen met obesitas lopen een hoger risico om tromboses/infarcten te krijgen. Een bloedprop zorgt dan voor een verstopping van een bloedvat en leidt tot een trombose of infarct. Verklarende factoren zijn de verhoogde levels van stollingsfactoren in het bloed, ontstekingen en een verstoorde functie bij een bepaald type cellen (endotheelcellen) in de wand van de bloedvaten bij mensen met obesitas. Ook bij COVID-19, vooral bij ernstig zieke patiënten, is er mogelijk meer kans op tromboses. De combinatie van obesitas en COVID-19 zou het risico op tromboses kunnen verhogen, maar meer onderzoek is nodig om dat te bevestigen.

• Virus krijgt meer kans om lichaam binnen te dringen
  Het COVID-19 virus bindt aan de ACE2-receptor (een eiwit) om ons lichaam binnen te dringen. Je kan de receptor en het virus vergelijken met een deur en een passende sleutel om de deur te openen. Als het virus (sleutel) aan de receptor (deur) bindt, gaat de deur open. Normaal gezien is dit een belangrijke receptor in de bloeddrukregulatie. Bij obesitas en diabetes type 2 produceert het vetweefsel meer ACE2-receptoren dan normaal. Het virus heeft zo dus meer deuren om ons lichaam binnen te dringen. Bijgevolg zou het vetweefsel een mogelijke (extra) target zijn voor het COVID-19-virus om het lichaam binnen te dringen. Voorlopig is hier nog geen bewijs voor, het is eerder een hypothese.

• Bijkomende aandoeningen
  Mensen met obesitas worden vaak geconfronteerd met ziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Een aantal met obesitas gerelateerde ziekten kunnen het immuunsysteem verstoren en op die manier het ziektebeeld van COVID-19 negatief beïnvloeden: het metabool syndroom, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en slaapapneu.

Welke leefstijlfactoren beïnvloeden ons immuunsysteem?

Er zijn een heleboel leefstijlfactoren of interventies die ons immuunsysteem positief kunnen beïnvloeden. Het artikel geeft een overzicht dat we hieronder kort bespreken, en we maken de link naar het aanbod en advies van Gezond Leven. Door in te zetten op een gezonde leefstijl versterk je niet alleen je immuunsysteem, maar zorg je ook voor een verbetering van je algemene gezondheid.

Eerst en vooral: gewichtsverlies bij mensen met obesitas. Wie te zwaar is, kan zijn immuunsysteem versterken door te vermageren. Extreem laagcalorische diëten zijn uit den boze omdat die negatieve gevolgen kunnen hebben voor het immuunsysteem. Gezond Leven biedt de voedingsdriehoek met bijhorende tips aan, of adviseert om een beroep te doen op een diëtist(e), om op een gezonde manier te vermageren.

Niet alleen hoeveel, maar ook wat je eet is van belang. Een gezond en duurzaam voedingspatroon, zoals beschreven in de voedingsdriehoek, met voldoende groenten, fruit, noten, peulvruchten, vis en gezonde vetten draagt bij aan een goed werkend immuunsysteem. Dit komt door de aanwezigheid van vitaminen, mineralen en omega 3-vetten. Ultrabewerkte energierijke producten met lage voedingswaarde hebben een negatieve invloed op het immuunsysteem.

Naast gezond eten is voldoende bewegen essentieel in het versterken van je immuunsysteem. Hoe bewegen, naast andere factoren, hét geheime wapen is tegen COVID-19, lees je hier. Wie meer wil bewegen, kan de bewegingsdriehoek van Gezond Leven raadplegen. Ook een Bewegen Op Verwijzing-coach ondersteunt je graag persoonlijk om meer te bewegen.

Roken verstoort het immuunsysteem, zowel in het algemeen als specifiek in de longen. Roken zorgt bovendien voor meer ontstekingsreacties en minder ‘reservecapaciteit’ omdat de longfunctie al verminderd is. Daarnaast is roken ook erg schadelijk voor het hart en de bloedvaten. Mensen met een cardiovasculaire ziekte hebben meer kans op ernstige complicaties bij corona. Om al die redenen zullen rokers als ze besmet zijn wellicht hevigere complicaties hebben. Wie stopt met roken, kan zijn immuunfunctie, hart- en longfunctie en algemene gezondheidsconditie terug verbeteren. Lees meer over vapen/roken en COVID-19.

Naast roken, heeft ook alcohol een negatieve invloed op het immuunsysteem. De consumptie van een hoge dosis alcohol kan onmiddellijk een reeks aan immuunreacties onderdrukken en alcoholmisbruik zou gerelateerd zijn aan een hogere prevalentie van infectieziekten. Wie graag eens een glaasje alcohol drinkt, doet dit best met mate.

Wie stress ervaart, maakt cortisol aan. Cortisol is een hormoon dat van belang is bij de regulatie van onze stressrespons, maar ook bij ontstekingen en het immuunsysteem. Bij veel stress stapelen de stresshormonen zich op, is er een hogere productie van cytokines en zijn mensen extra gevoelig om symptomen te ontwikkelen, in het bijzonder bij virale infecties van de luchtwegen (zoals COVID-19). Door te leren omgaan met stress en de stress te verminderen, kan het immuunsysteem opnieuw versterkt worden.

n periodes van stress gaan sommige mensen ook ongezonder eten en slapen ze slecht of onvoldoende. Toch is het belangrijk om voldoende te slapen en je lichaam de nodige rust te geven. Als je dat niet doet, kan dat een negatief effect hebben op het immuunsysteem. Tijdens onze slaap worden stoffen (cytokines) geproduceerd die helpen bij het vechten tegen virussen en wordt de werking van het immunologisch geheugen verbeterd. Dit geheugen zorgt ervoor dat het immuunsysteem bij een tweede besmetting sneller en beter kan reageren. Wie gemiddeld minder dan 6 uur slaapt, zou kwetsbaarder zijn voor virale infecties (zoals COVID-19).