(Ultra)bewerkte voeding

Voedselbewerking

Heel wat voedingsmiddelen ondergaan een of andere bewerking vóór consumptie. Hier zijn een aantal voorbeelden van veelvoorkomende bewerkingen:

• verwijderen van niet-eetbare delen
• malen, pletten, filteren
• bakken, braden, koken, drogen, roosteren
• koelen, vriezen
• niet-alcoholische fermentatie, pasteurisatie
• fractionering tot nutriënten, chemische modificatie, extrusie, hydrogenatie

Voordelen van voedselbewerking

De bewerking van voeding brengt over het algemeen heel wat voordelen met zich mee. Bewerkingen zoals versnijden, invriezen, koken, pasteuriseren en fermenteren zorgen bijvoorbeeld voor betere bewaarmogelijkheden (en dus veiliger voedsel en minder voedselverliezen), een betere vertering, een hogere beschikbaarheid van voedingsstoffen en een verhoogd gebruiksgemak.

Enkele voorbeelden van gezonde bewerkte producten zijn volkoren brood, diepvriesgroenten of yoghurt. Ook een verse kant-en-klare maaltijd met een stevige portie groenten kan perfect evenwichtig zijn. Benieuwd hoe een evenwichtig bord eruitziet? Dit zijn onze tips.

Bewerkte voeding is vaak goedkoper dan de onbewerkte of weinig bewerkte variant. De kostprijs kan dus ook als voordeel gezien worden.

Nadelen van voedselbewerking

Het bewerken van voedsel kan ook nadelig zijn en onze voeding minder gezond maken. Denk aan de toevoeging van suiker, (verzadigd) vet en/of zout aan tal van bewerkte producten. Bewerkingen kunnen ervoor zorgen dat (een deel van) de aanwezige voedingsstoffen verloren gaan, bijvoorbeeld voedingsvezels, vitaminen en mineralen. Bij verhitting kunnen er schadelijke componenten gevormd worden. Er worden vaak ook additieven gebruikt zoals bewaarmiddelen en kleurstoffen. Die worden weliswaar sterk gereguleerd en zouden dus veilig moeten zijn.

Bewerkte producten: een goede keuze?

Het is vooral belangrijk om te onthouden dat de meeste bewerkte producten kunnen bijdragen aan een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon. Toch zijn er een aantal producten die zodanig bewerkt zijn dat hun nadelen groter zijn dan hun voordelen. We spreken dan over ‘ultrabewerkte’ voeding.

Wat is ultrabewerkte voeding?

De term ‘ultrabewerkte voeding’ verwijst naar alle voedingsmiddelen die complexe industriële processen ondergingen: fractionering, chemische modificatie, extrusie … Dat klinkt allemaal moeilijk, en dat is het ook: het zijn processen die je niet zomaar thuis kunt uitvoeren. Ultrabewerkte voedingsmiddelen herken je aan hun etiket: vaak hebben ze een lange lijst van bekende en onbekende ingrediënten en additieven. Veel gebruikte ingrediënten zijn onder meer suiker, geraffineerde bloem, palmolie (en andere vetten rijk aan verzadigde vetzuren) en zout.

Door deze vergaande bewerkingen en toevoegingen ontstaan energierijke voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan suiker, (verzadigd) vet en/of zout en tegelijk een laag gehalte aan eiwitten, voedingsvezels, vitaminen en/of mineralen. We spreken daarom ook wel van lege calorieën: ze vullen wel, maar zijn niet voedzaam. Ultrabewerkte voedingsmiddelen hebben dus geen echte meerwaarde in een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon en een hoge consumptie ervan wordt in verband gebracht met overgewicht en daarmee samenhangende aandoeningen. Bovendien hebben we de neiging om meer te eten van zo’n voedingsmiddelen. Dat heeft te maken met het effect op honger, verzadiging en eetsnelheid, maar ook met de sterke marketing, lage kostprijs en het hoge gebruiksgemak van deze voedingsmiddelen.

Hoe passen bewerkte en ultrabewerkte voedingsmiddelen in een gezond en milieuverantwoord eetpatroon?

De bewerkingsgraad van voeding is slechts één van de vele criteria waarmee we rekening houden in de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek. Als je de voedingsdriehoek erbij haalt, zal je zien dat onbewerkte of weinig bewerkte voedingsmiddelen de voorkeur krijgen. Ultrabewerkte voeding levert over het algemeen geen positieve bijdrage aan een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon. Vandaar dat we lege calorieën (die vaak ultrabewerkt zijn) onderbrengen in de rode bol met het advies: eet zo zo weinig mogelijk. De Nutri-Score helpt je om binnen eenzelfde productcategorie toch de betere keuze te maken.

“Kies zoveel mogelijk voor onbewerkte of weinig bewerkte voedingsmiddelen en zo weinig mogelijk voor lege calorieën”

Onderstaande tabel deelt producten in volgens de bewerkingsgraad (NOVA-classificatie). De achtergrondkleur van de afbeeldingen geeft de plaats in de voedingsdriehoek weer.

Gebruik de Nutri-Score om een betere keuze te maken bij het vergelijken van:

• bewerkte producten met toevoeging van suiker, zout, vet (bv. snacks, koekjes, dranken, ontbijtgranen, broodbeleg)
• samengestelde producten zoals kant-en-klare maaltijden.