(Ultra)bewerkte voeding

Voedselbewerking

Heel wat voedingsmiddelen ondergaan een of andere bewerking vóór consumptie. Hier zijn een aantal voorbeelden van veelvoorkomende bewerkingen:

• verwijderen van niet-eetbare delen
• malen, pletten, filteren
• bakken, braden, koken, drogen, roosteren
• koelen, vriezen
• niet-alcoholische fermentatie, pasteurisatie
• fractionering tot nutriënten, chemische modificatie, extrusie, hydrogenatie

Voordelen van voedselbewerking

De bewerking van voeding brengt over het algemeen heel wat voordelen met zich mee. Bewerkingen zoals versnijden, invriezen, koken, pasteuriseren en fermenteren zorgen bijvoorbeeld voor betere bewaarmogelijkheden (en dus veiliger voedsel en minder voedselverliezen), een betere vertering, een hogere beschikbaarheid van voedingsstoffen en een verhoogd gebruiksgemak.

Enkele voorbeelden van gezonde bewerkte producten zijn volkoren brood, diepvriesgroenten of yoghurt. Ook een verse kant-en-klare maaltijd met een stevige portie groenten kan perfect evenwichtig zijn. Benieuwd hoe een evenwichtig bord eruitziet? Dit zijn onze tips.

Bewerkte voeding is vaak goedkoper dan de onbewerkte of weinig bewerkte variant. De kostprijs kan dus ook als voordeel gezien worden.

Nadelen van voedselbewerking

Het bewerken van voedsel kan ook nadelig zijn en onze voeding minder gezond maken. Denk aan de toevoeging van suiker, (verzadigd) vet en/of zout aan tal van bewerkte producten. Bewerkingen kunnen ervoor zorgen dat (een deel van) de aanwezige voedingsstoffen verloren gaan, bijvoorbeeld voedingsvezels, vitaminen en mineralen. Bij verhitting kunnen er schadelijke componenten gevormd worden. Er worden vaak ook additieven gebruikt zoals bewaarmiddelen en kleurstoffen. Die worden weliswaar sterk gereguleerd en zouden dus veilig moeten zijn.

Bewerkte producten: een goede keuze?

Het is vooral belangrijk om te onthouden dat de meeste bewerkte producten kunnen bijdragen aan een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon. Toch zijn er een aantal producten die zodanig bewerkt zijn dat hun nadelen groter zijn dan hun voordelen. Deze hebben hun plaats in de rode bol naast de voedingsdriehoek.

Wat is ultrabewerkte voeding?

De term ‘ultrabewerkte voeding’ verwijst naar industriële producten die meestal weinig tot geen intacte, hele voedingsmiddelen meer bevatten. Naast toegevoegde suikers en zout bevatten ze bovendien ingrediënten die je zelden of nooit in een gewone keuken aantreft, zoals geraffineerde vetten, eiwitisolaten en additieven die de smaak, kleur, textuur of houdbaarheid verbeteren. Het resultaat zijn kant-en-klare producten die ontworpen zijn om aantrekkelijk, gemakkelijk en winstgevend te zijn, maar die doorgaans traditionele, minimaal bewerkte voeding verdringen.

Door deze vergaande bewerkingen en toevoegingen ontstaan over het algemeen energierijke voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan suiker, (verzadigd) vet en/of zout en tegelijk een laag gehalte aan eiwitten, voedingsvezels, vitaminen en/of mineralen. We spreken daarom ook wel van lege calorieën: zij hebben hun plaats in de rode bol naast de voedingsdriehoek. Ze hebben geen echte meerwaarde in een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon en een hoge consumptie ervan wordt in verband gebracht met overgewicht en daarmee samenhangende aandoeningen. Bovendien hebben we de neiging om meer te eten van zo’n voedingsmiddelen. Dat heeft te maken met het effect op honger, verzadiging en eetsnelheid, maar ook met de sterke marketing, lage kostprijs en het hoge gebruiksgemak van deze voedingsmiddelen.

Maar dat negatieve beeld gaat niet voor alle ultrabewerkte voeding op. Voor een aantal subgroepen is het verhaal veel minder zwart-wit. Groente- en peulvruchtenspreads, margarine, volkoren ontbijtgranen, plantaardige alternatieven voor vlees en melkproducten of een gebalanceerde kant-en-klaarmaaltijd … Deze producten kunnen weldegelijk bijdragen aan een evenwichtig voedingspatroon. Bovendien spelen ze in op andere drijfveren van consumenten zoals gebruiksgemak, betaalbaarheid en smaak.

Hoe passen bewerkte en ultrabewerkte voedingsmiddelen dan in een gezond en milieuverantwoord eetpatroon?

Bewerking kan zowel positief, neutraal als negatief zijn voor onze gezondheid. Er zijn zowel voorbeelden van minder gezonde onbewerkte producten als van gezonde bewerkte producten. Vertrouw daarom in de eerste plaats op de voedingsdriehoek als kompas richting een gezonder en milieuverantwoord voedingspatroon: focus je op de inname van meer groenten, peulvruchten, fruit en volkorenproducten, hou rode bol-producten voor af en toe en vermijd overconsumptie en voedselverspilling.De bewerkingsgraad van voeding is slechts één van de vele criteria waarmee we rekening houden in de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek.

“Het overaanbod aan goedkope, smakelijke en gemakkelijke voedingsmiddelen maakt het voor consumenten wel heel moeilijk om aan verleiding te weerstaan.”

De Nutri-Score helpt je om binnen dat aanbod toch de betere keuze te maken. Maar onthoud dat er meer gezondheidswinst valt te halen door je kar vooral te vullen in de groente- en fruitafdeling en andere secties van de supermarkt met minder bewerkte producten. Voel je toch een goestingske? Geniet er dan ten volle van. Af en toe een rode bol-product kan echt geen kwaad, zolang het maar bewust en met mate gebeurt.

Onderstaande tabel deelt producten in volgens de bewerkingsgraad (NOVA-classificatie). De achtergrondkleur van de afbeeldingen geeft de plaats in de voedingsdriehoek weer.

Gebruik de Nutri-Score om een betere keuze te maken bij het vergelijken van:

• bewerkte producten met toevoeging van suiker, zout, vet (bv. snacks, koekjes, dranken, ontbijtgranen, broodbeleg)
• kant-en-klare plantaardige alternatieven voor vlees, zuivel of vis
• samengestelde producten zoals kant-en-klare maaltijden.