Stap 2: breng de beginsituatie in kaart
Breng je huidige aanpak in kaart en vertrek zo vanuit de sterktes en zwaktes van je beginsituatie.
De huidige aanpak
Wat wordt al gedaan – bewust of onbewust - om de gezondheid van de kinderen en jongeren te bevorderen? Soms zijn er al initiatieven geweest rond bepaalde gezondheidsthema’s waar je op kan verderbouwen, nu je wil overgaan naar een kwaliteitsvol langetermijnbeleid op vlak van gezondheid.
De blik van medewerkers
Stel een vragenlijst op en laat die door alle medewerkers invullen of bespreek ze op team. Aan de hand van de thematische checklists (bewegen, binnenmilieu, roken, voeding) kunnen jullie de situatie bespreken op een teamoverleg. Breng de resultaten uit de interne enquête in rekening bij de uitwerking van het beleid.
Maak de resultaten van de vragenlijst zeker ook bekend. Dat kan bijvoorbeeld met een nieuwsitem in de personeelsnieuwsbrief of een bericht op het intranet. We delen rond tabak enkele communicatietips.
De kijk van kinderen en ouders
Even belangrijk is de invalshoek van de kinderen en hun context. Merken zij iets van het huidige gezondheidsbeleid? Waar zien ze nog mogelijkheden om rond gezondheid te werken?
Doe dit liefst niet enkel via een enquête, groepsgesprek of in de IB momenten. Een photovoice onderzoek, maquette, speurtocht, ... biedt enorme kansen om hun kijk weer te geven. Pols ook even bij andere betekenisvolle figuren in hun leven (ouders, kookmoekes, trainers …) en toets je eigen observaties af.
Via de interactieve invulposter komen begeleiders op een toegankelijke manier het perspectief van de jongeren te weten. Naast de invulposter kan je ook een workshop opnemen: de brainstorm ‘Gezond zijn, wa’s da?’. Die tonen de verschillende associaties met ‘gezond zijn’. Je komt te weten wie en wat de jongeren zelf zien als beïnvloedende factoren. Ook de vragenlijst voor jongeren kan hiervoor een handige tool zijn.
“Dat eerste spel met die foto’s vonden de gasten wel geestig. Dat geeft dan wel voldoening dat ze daaraan mee willen werken. (…) Ik had gezegd: “Je gaat dat zien hé, dat gaat die gasten niet interesseren en we gaan moeten trekken en sleuren …” Maar achteraf bleek dat het heel goed meegevallen was.”
begeleidster OVBJ
“De vragenlijst invullen was tof en gemakkelijk om te doen voor de jongeren. Die mag gerust bij alle jongeren afgenomen worden.”
begeleidster en werkgroeplid OVBJ
“De vragenlijst invullen zorgde voor betrokkenheid bij de jongeren. De resultaten die eruit voortkwamen, waren interessant om mee te nemen in de werkgroepen.”
werkgroeplid, OOOC
Een gestructureerd overzicht
Kom te weten hoe sterk jullie huidige aanpak is. Het geheim van een effectief gezondheidsbeleid ligt in een gedragen mix van strategieën op verschillende werkniveaus. Hoe dicht jullie aanpak daarbij ligt, ontdek je met de gezondheidsmatrix.
“De matrix is absoluut een handig instrument. Aan de hand van de matrix stellen we ons in vraag, daar waar alles tot nu toe evident leek.”
werkgroep lid, bijzondere jeugdzor
De strategieën
Educatie Open
Omgevingsinterventies Open
Regels en afspraken Open
Zorg en begeleiding Open
De werkniveaus
Individueel kind-jongere-gezin Open
(leef)groep Open
organisatie Open
buurt-netwerk Open
Van losse input naar een helder kader
Verzamel al jullie acties. Bespreek wat de doelen zijn van elke actie (vaardigheden versterken, kennis vergroten, een norm creëren, regels vastleggen, begeleiding aanbieden ...). Nu kan je elke actie in de juiste cel(len) noteren. Gebruik hiervoor de invulbare gezondheidsmatrix.
“De matrix zet alles in een ruimer perspectief en zorgt voor meer volledigheid in het denkproces.”
werkgroep lid, OOOC
Kijk na of je een goede mix hebt. Met één actie per cel is er geen leegte of hiaat, maar ‘eentje is geentje’: vaak is het onvoldoende om eerlijke kansen te bieden op een gezond leven. Schat samen in wat nodig is om de kans op een gezonder leven te vergroten. Je komt al snel uit bij een bredere waaier dan één actie per cel.
“De matrix geeft een goed overzicht van wat we wel en niet doen, en waar we nog op kunnen inzetten.”
werkgroeplid, bijzondere jeugdzorg
Een voorbeeld van zo’n brede waaier voor het thema beweging:
- Educatie: Je organiseert workshops regulier fietsonderhoud en leren fietsen voor kinderen en volwassenen - gezinnen waar we langdurig zitgedrag zien, vragen we om hierover in gesprek te gaan en geven we een stappenteller
- Omgevingsinterventie: Je voorziet tuin- en sportmateriaal op maat - er zijn fietsen in een veilige fietsenstallig ter beschikking zodat gezinnen met de fiets naar diensten kunnen. - jullie zijn lid van een lokaal fietsverhuursysteem waardoor kinderen altijd met een fiets op maat rijden. Deze mogen de gezinnen in gezinsbegeleiding ook gebruiken.
- Regels en afspraken: Afspraak is dat na school alle kinderen een halfuurtje buiten spelen met de ouders.
- Zorg en begeleiding: Kinderen waarbij we merken dat er motorische ontwikkelingsmoeilijkheden zijn (stappen, grijpen, ...) worden door de kinesist opgevolgd.
Een uitgewerkte oefening:
Leg de matrix in groot formaat in het midden van de vergadertafel. Maak samen een lijst van wat jullie doen om kinderen en gezinnen aan te zetten om gezond te eten.
- Zijn er regels voor de koks/begeleiders die koken voor het opstellen van de menu? (afspraken – (leef)groep, organisatie)
- Worden er afspraken gemaakt rond het weekmenu over hoe vaak bewerkt vlees, opwarmmaaltijden, fruit als dessert … aangeboden wordt? (afspraken – (leef)groep, organisatie)
- Wanneer werken we met kinderen aan hun kookvaardigheden? Zetten we in op het leren boodschappen doen? (educatie - individu, (leef)groep)
Je schrijft de antwoorden op een post-it en plakt deze op de juiste plaats (hierboven tussen haakjes toegevoegd) in de matrix. Laat iedereen goed nadenken over welke concrete acties ze doen. Welke regels hebben ze, welk aanbod, hoe begeleiden ze, ... Het gaat erom concrete acties een plaats te geven in de matrix.
Je zal merken dat sommige acties in verschillende cellen passen. Je plaatst de actie dan het best in de cel waar ze het meest toe bijdraagt of in verschillende cellen.
Via de matrix kan de werkgroep ook gaan nadenken over welke acties zouden kunnen gebeuren om de hiaten in te vullen (stap 4). Als variant kan je iedereen aan de functie van iemand anders laten denken. Door iets meer afstand te hebben, krijg je mogelijk meer vernieuwende ideeën.
In deze stap neemt de scan en gezondheidsmatrix een prominente rol in. Door de blik van verschillende betrokkenen samen te leggen, breng je het voor hen gekende aanbod participatief in kaart.
Hulmiddelen om deze stap te doen slagen:
Check of je deze stap goed doorlopen hebt:
- Is het huidig beleid duidelijk in kaart gebracht?
- Zijn de huidige kansen en problemen duidelijk in kaart gebracht?