Spaarlampen

Wat zijn spaarlampen?

Spaarlampen zijn 'compacte fluorescentielampen' en zijn eigenlijk een variant op de fluorescentiebuizen of tl-lampen. Ze werken volgens het principe van gasontlading, in tegenstelling tot gloei- en halogeenlampen die licht geven via een gloeidraad. 

Het voordeel van spaarlampen op vlak van energiebesparing staat vast doordat ze de uitstoot van CO2 beperken in vergelijking met gloeilampen.

Let op: Een spaarlamp is niet hetzelfde als een LED- lamp. De technologie van een LED- lamp is heel anders (zonder kwik) en LED’s verbruiken nog minder energie.

Gevolgen voor de gezondheid?

Sinds het uitbannen van klassieke gloeilampen in de EU, net omwille van het lagere energieverbruik door spaarlampen, is er geregeld bezorgdheid voor mogelijke negatieve gezondheidseffecten van spaarlampen.

Het kwik in spaarlampen

Spaarlampen bevatten een kleine hoeveelheid kwik (tot maximaal 5 mg), veel minder wel dan de hoeveelheid kwik in de vroegere kwikkoortsthermometers.

Het inademen van kwikdampen kan in theorie gezondheidsschade veroorzaken aan het centrale zenuwstelsel en de nieren. Symptomen zijn slapeloosheid, geheugenverlies en hoofdpijn.

Het kwik kan echter enkel vrijkomen uit een spaarlamp indien de lamp breekt. De kleine hoeveelheid kwik die dan vrijkomt, is dan zo laag dat er geen kwikdruppels te zien zijn en de concentratie kwik in de lucht slechts kortstondig zal verhoogd zijn. Deze concentra­tie daalt al snel na grondig opruimen.

Als men de kapotte resten van de spaarlamp zorgvuldig opruimt en de ruimte goed ventileert, zijn negatieve gezondheidseffecten heel onwaarschijnlijk.

Kinderen, ongeboren kinderen en bijgevolg dus ook zwangere vrouwen zijn risicogroepen. Vermijd dat zij verblijven in de kamer met de kapotte spaarlamp vooraleer deze is opgeruimd en de ruimte geventileerd is.

De elektromagnetische straling van spaarlampen 

Naar aanleiding van bezorgdheden rond te hoge elektromagnetische velden rond spaarlampen, heeft het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO) in opdracht van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van het Vlaams Gewest hierover onderzoek gedaan. Op een afstand van 10 cm is de blootstelling steeds lager dan het referentieniveau van de Internationale Commissie voor Bescherming tegen Niet-ioniserende Straling (ICNIRP) en zijn er geen gezondheidseffecten te verwachten. 

UV-straling 

Enkel bij het gebruik van 'open' spaarlampen op zeer korte afstand van het lichaam (≤ 30cm), gedurende meer dan één uur per dag, zou de blootstelling aan UV straling te intens kunnen zijn, vergelijkbaar met het zonlicht op een zomerse dag.

Voor mensen met bepaalde huidaandoeningen, zoals Lupus, zou dit mogelijk hun bestaande problemen kunnen doen toenemen.  Verder dan 30 cm is de blootstelling heel erg laag en onschadelijk.

Bij het gebruik van een tweede omhulsel dat de buizen verbergt, is de blootstelling betreffende UV straling veilig, ongeacht de afstand.

Een afgedankte spaarlamp dien je ofwel naar het containerpark te brengen, ofwel af te geven in een verkooppunt van spaarlampen.

Hoe een spaarlamp opruimen die gebroken is op zachte ondergrond (tapijt, vloerbekleding)?

Wat moet je meteen doen?

• Laat iedereen de ruimte verlaten (zeker zwangere vrouwen, kinderen en huisdieren).
• Loop niet door het gebroken materiaal en het gemorste kwik. Als je vermoedt dat je door het gebroken materiaal hebt gelopen, doe dan je schoenen uit, verpak ze in een plastic zak, zet deze buiten en behandel deze als chemisch afval.
• Open ramen en buitendeuren, maar sluit de binnendeuren naar andere ruimtes.
• Zet de verwarming en airco uit.
• Gebruik zeker geen stofzuiger! Een uitzondering is het gebruik van een stofzuiger om een vast vloerkleed schoon te krijgen, alleen als het echt niet anders kan (zie instructies hieronder bij ‘opruimen van de gebroken lamp’).
• Gebruik geen bezem of stoffer en blik.

Welk materiaal heb je nodig om op te ruimen?

• Afwasbak
• Brede tape of plakband
• Rubberen (schoonmaak-)handschoenen
• WC/keukenpapier
• Plastic (vuilnis)zakken
• Glazen pot met metalen deksel (vb. confituurpot) 

Wat doe je voor je opruimt?

• Trek rubberen handschoenen aan.
• Doe plastic hoesjes of plastic zakken om uw schoenen.
• Leg een plastic zak op een schoon gedeelte nabij de gebroken lamp op de grond. Plaats hierop een afwasbak met daarin de glazen pot met metalen deksel. Opruimen van de gebroken lamp

Opruimen van kwik

• Werk van buiten naar binnen toe. Raap de stukjes glas van de spaarlamp voorzichtig op en steek deze in een glazen pot. Gebruik brede tape of plakband om de kleine stukjes glas en het poeder op te ruimen. Steek dit ook in de glazen pot. Gebruik liever geen stofzuiger, tenzij het de enige manier is om een vaste vloerbedekking schoon te krijgen. Kan je niet anders dan een stofzuiger gebruiken:
• Raap dan eerst het zichtbare materiaal met de hand op en doe het in de glazen pot.
• Doe binnendeuren dicht en zet ramen en buitendeuren open tijdens en minimaal 15 minuten na het stofzuigen.
• Zet de stofzuiger in de buitenlucht en haal de stofzak er uit. Doe de stofzak in een plastic zak en zet deze buiten. De stofzuiger (zonder nieuwe stofzak!) kan je weer binnen zetten en gebruiken nadat je ze minstens 15 minuten buiten hebt laten aanstaan.
• Ventileer de ruimte goed tijdens de eerstvolgende keren dat je weer gaat stofzuigen.
• Stop alle materialen die in contact zijn geweest met het kwik (handschoenen, zakjes om schoenen, schoonmaakmaterialen,…) in de glazen pot. Sluit deze goed af met het metalen deksel. Stop de pot in een plastic zak, plak de plastic zak dicht met tape en zet deze buiten.

Wat doe je nadat je hebt opgeruimd?

• Was je handen grondig na het opruimen.
• Ventileer de ruimte enkele uren.
• Indien kleding, linnengoed of andere zachte stoffen in direct contact zijn geweest met het gebroken glas of poeder van de lamp, dan moet je deze weggooien. Deze verontreinigde materialen mag je niet wassen in een wasmachine of naar een droogkuis brengen.
• Verzamel het verontreinigde materiaal, stop het in een plastic zak en sluit deze af. Plaats de plastic zak buiten.
• Kleding (die gedragen is tijdens het opruimen van de gebroken lamp), linnengoed of andere zachte stoffen die niet in direct contact zijn geweest met het gebroken glas of poeder van de lamp, mag je wel wassen in een wasmachine.
• Schoenen die vervuild zijn en je niet kan weggooien: maak de zolen zeer grondig schoon met een vochtige doek. Deze doek doe je dan ook in een plastic zak en zet je buiten.

Wat doe je met het afval?

• Breng de plastic zak(ken) met verontreinigd materiaal als chemisch afval naar het containerpark.