Gevoeligheid voor verslaving
Sommige mensen worden gemakkelijker verslaafd dan anderen. Dat heeft alles te maken met de structuur van de hersenen en de genen.
De ene persoon is de andere niet
Iedereen wordt geboren met een ander paar hersenen die een andere structuur hebben. Daarom zijn sommige mensen van bij hun geboorte al gevoeliger voor de belonende effecten van nicotine in de hersenen. Anderzijds veranderen de hersenen ook bij het ouder worden.
Jongeren zijn extra kwetsbaar
Verslaving heeft te maken met de hersenen. Hersenen blijven zich ontwikkelen tot op ongeveer 25-jarige leeftijd. Tot dan zijn jongeren en jongvolwassenen gevoeliger voor de belonende effecten van nicotine én ervaren ze ook minder negatieve gevolgen. Die combinatie zorgt ervoor dat sigaretten uitproberen meestal niet bij één keer blijft.
De adolescentie is een kritieke periode waarin bepaalde hersengebieden nog volop in ontwikkeling zijn. Dat duurt ongeveer tot het 25ste levensjaar. Tijdens de adolescentie ontwikkelen de hersenen zich op 3 niveaus: cognitief (bv. leren denken, leren, plannen, rationeel denken en gedragsregulatie), emotioneel (bv. controleren van intense emoties) en sociaal (bv. inzicht krijgen in jezelf en anderen). Deze ontwikkelingen doen zich voor op verschillende plaatsen in de hersenen.
In de adolescentie zijn de hersenen even uit balans. De emotionele gebieden worden onder invloed van de hormonenboost uit de pubertijd extra geprikkeld en de aansturende rationele gebieden zijn nog niet sterk genoeg ontwikkeld om daar een goed tegenwicht tegen te kunnen bieden. Die ongelijke veranderingen in de hersenen zorgen voor het typische pubergedrag zoals ruziemaken, stemmingswisselingen, maar ook risicovol gedrag zoals beginnen te roken.
In vele 'risicovolle' situaties kunnen jongeren de risico’s goed inschatten, maar nemen de emoties de overhand en gaan ze voor de ‘kick’. De hersenen sturen dus wel waarschuwingssignalen vanuit het rationele deel, maar het emotionele deel negeert die, zeker in het bijzijn van leeftijdsgenoten. Ze hebben geen bewuste controle over hun gedrag.
Bij adolescenten worden de receptoren in de hersenen, die de nicotine ontvangen, sterker gestimuleerd door de nicotine dan bij volwassenen. Dat zorgt voor een groter dopamine- en beloningsniveau waardoor jongeren vaker geneigd zijn om te blijven roken. Volwassenen (25+) die op latere leeftijd hun eerste sigaret roken, hebben daardoor minder kans om te blijven roken in vergelijking met jongeren.
Deze hoge kwetsbaarheid is een van de redenen waarom tabaksgiganten voornamelijk op jongeren mikken door fruitige smaakjes toe te voegen, door influencers in te schakelen of door aantrekkelijke pakjes te ontwerpen.
Jongeren zijn niet alleen extra vatbaar voor verslaving doordat de hersenen nog in volle ontwikkeling zijn, ook heeft het nicotinegebruik effect op de hersenontwikkeling van de kinderen en jongeren. Meer info lees je hierover in de factsheet van Trimbos: