Smog
Tijdens een smogperiode, zomer- of wintersmog, is er tijdelijk meer luchtvervuiling in de buitenlucht aanwezig dan gewoonlijk. Tijdens of vlak na zo'n verhoogde fijn stof concentraties verergeren gezondheidsklachten aan luchtwegen, hart of bloedvaten. Ook het aantal luchtwegklachten stijgt, er zijn meer spoedopnames, luchtweginfecties en astma worden erger, mensen hoesten meer, ...
Wat is smog?
Een smogepisode is een korte periode met hoge concentraties luchtvervuiling met nadelige gevolgen voor de gezondheid. Een smogepisode kan een paar dagen tot enkele weken duren.
Smog kan zowel in de zomer als in de winter voorkomen, maar zomer- en wintersmog zijn wel twee verschillende fenomenen:
Zomer- of ozonsmog
Zomersmog ontstaat als het enkele dagen zonnig weer is met hoge temperaturen en vrij weinig wind. Onder invloed van het zonlicht reageren op warme dagen (>25°C) stikstofoxiden en vluchtige koolwaterstoffen tot ozon. Hoe hoger de luchttemperatuur en de intensiteit van de zonnestraling is, hoe intenser de chemische reactie verloopt. De hoeveelheid ozon bouwt zich gedurende de dag op en is het hoogst tussen 11 uur en 22 uur. ’s Nachts wordt ozon weer grotendeels afgebroken door reactie met andere luchtvervuiling (vooral stikstofoxide). Op het platteland verdwijnt ozon minder snel dan in stedelijke omgeving omdat er in de steden meer stikstofoxide aanwezig is. Ook de concentraties van andere luchtverontreinigende stoffen zoals fijn stof en stikstofdioxide zijn op zulke dagen vaak verhoogd.
Wintersmog
Wintersmog is het gevolg van verhoogde concentraties fijn stof uitgestoten door verkeer, industrie en huishoudens bij temperatuurinversie en weinig wind. Temperatuurinversie is een natuurfenomeen waarbij de luchtlaag aan het aardoppervlak kouder is dan de luchtlaag erboven. Normaal neemt de temperatuur juist af met de hoogte. Bij temperatuurinversie zorgt de hogere, warmere luchtlaag als het ware voor een deken in de atmosfeer waaronder alle vervuiling blijft hangen. Hierdoor vindt er geen of onvoldoende verdunning plaats.
Smog langs drukke wegen
Langs drukke wegen komt soms matige smog voor door stikstofdioxide en andere verkeersgerelateerde luchtvervuiling. Dit kan zowel in de zomer als in de winter voorkomen, onafhankelijk van de hoeveelheid zon. Vooral in de ochtend zijn de concentraties relatief hoog door de ochtendspits in combinatie met een zwakke wind of een koude onderste luchtlaag, waardoor weinig verdunning plaatsvindt.
Oorzaak van luchtvervuiling in kader van smog?
Luchtvervuiling is vooral afkomstig van wegverkeer, industrie, houtkachels en open haarden. De stoffen die de vervuiling veroorzaken zijn koolstofmonoxide, stikstofoxiden, vluchtige koolwaterstoffen, fijn stof en roet. Deze stoffen reageren in aanwezigheid van zonlicht en vormen daarbij een mengsel van schadelijke secundaire vervuilers, zoals nog meer fijn stof en ozon.
Gevolgen voor de gezondheid?
Tijdens smogepisodes kunnen acute gezondheidsklachten ontstaan. Deze klachten treden direct op (op dezelfde dag of binnen enkele dagen) en komen vooral voor bij gevoelige groepen zoals mensen met chronische hart- en vaatziekten of luchtwegaandoeningen, jonge kinderen en ouderen. Ook mensen die zware inspanningen verrichten door bijvoorbeeld werk of sport zijn extra kwetsbaar.
Acute gezondheidsklachten t.g.v. blootstelling aan smog zijn:
- Toename van luchtwegklachten zoals piepen, hoesten en kortademigheid
- Verergering van bestaande chronische longziekten (bv. astma) en hart- en vaataandoeningen
- Afname van de longfunctie
Bij smog door ozon kan bovendien irritatie van ogen, neus of keel ontstaan.
Deze gezondheidsklachten zijn meestal tijdelijk en verdwijnen na de smogepisode. Maar vooral bij gevoelige groepen kunnen de klachten ook leiden tot een toename van ziekenhuisopnames of vervroegde sterfte (eerder sterven dan het geval zou zijn geweest indien er geen smogepisode was opgetreden).
Hoe blootstelling beperken?
Klachten kan je het best voorkomen door je blootstelling aan luchtvervuiling tijdens een smogepisode zo laag mogelijk te houden. In geval van zomersmog:
- Heb je een aandoening aan de luchtwegen of een hart- en vaatziekte, vermijd dan zoveel mogelijk (zware) lichamelijke inspanning (zeker tussen 11 en 22u) in de buitenlucht (bv. buiten sporten, buiten spelactiviteit, buiten werken). Dit advies geldt ook voor ouderen en kinderen omdat zij sneller reageren op luchtverontreiniging. Bij ernstige smogepisodes geldt dit voor de hele bevolking.
- Blijf binnen om je blootstelling te beperken. De ozonconcentratie binnen is ongeveer de helft van buiten.
In geval van wintersmog:
- Heb je een aandoening aan de luchtwegen of een hart- en vaatziekte, vermijd dan zoveel mogelijk (zware) lichamelijke inspanning, zowel binnen als buiten. Dit advies geldt ook voor ouderen en kinderen omdat zij sneller reageren op luchtverontreiniging. Bij ernstige smogepisodes geldt dit voor de hele bevolking.
- Blijf uit de buurt van straten met druk verkeer.
- Ventileer tijdens smogepisoden niet aan de straatzijde van drukke straten.
Meer weten?
Neem contact op met de medisch milieukundige van het Logo van je regio.
