Hoe verhoog je de motivatie van de roker?
Gemotiveerd zijn is een eerste belangrijke stap om rookgedrag te veranderen. Is de roker zelf nog niet overtuigd om te stoppen met roken of buiten te gaan roken? Dan zijn er verschillende technieken om als hulpverlener zijn of haar motivatie te verhogen.
Verhoog de motivatie van de roker om te stoppen of buiten te roken. Dit kan je doen door aan deze vier elementen te werken:
Ambivalentie verkennen
Mensen hebben vaak tegenstrijdige wensen, gevoelens en gedachten over hun rookgedrag en stoppen met roken.
Bijvoorbeeld:
“Ik rook ’s avonds na het eten graag een sigaretje, maar wil ook een voorbeeld zijn voor mijn kinderen.”
“Ik wil wel stoppen met roken voor mijn gezondheid, maar dan zit ik gezellig op een terras en geniet ik toch zo van mijn sigaretje.”
“Ik wil echt het beste voor mijn kinderen. Maar als ik naar buiten ga om te roken, wie gaat er dan op mijn kinderen letten?”
Ambivalentie is een normale stap op de weg naar gedragsverandering. Een roker overweegt al om te stoppen, maar is er nog niet uit. Hij gebruikt afwisselend verandertaal en behoudtaal als hij over zijn huidige situatie als roker en over een eventueel toekomstscenario - gestopt of buiten roken - spreekt. Het is daarom belangrijk om verder in te gaan op deze tegenstrijdige gevoelens. Dit noemen we het verkennen van ambivalentie. Help daarbij door in gesprek te gaan en de persoon te laten verwoorden wat hij belangrijk vindt.
Een hulpmiddel hiervoor is het maken van een balans. Dat houdt in dat je alle voor- en nadelen verkent van blijven roken en van rookstop of buiten gaan roken.
Het is belangrijk om oog te hebben voor beide kanten van de balans. Dit verkleint de kans op weerstand en doet ruimte ontstaan om over verandering na te denken. Jij dringt hem die verandering niet op, maar helpt hem met het uiten van zijn eigen gevoelens. De patiënt voelt zich zo begrepen. Hij of zij ervaart dat het gesprek gaat over wat voor hem of haar essentieel is, niet over wat zou moeten.
Bijvoorbeeld:
“Wat zijn voor jou de voordelen van roken?”
“Wat zou je erbij winnen als je zou stoppen met roken?” of “Wat zou je erbij winnen als je buiten zou gaan roken?”
Discrepantie ontwikkelen en vergroten
Door de ambivalentie te verkennen, ontdekt de persoon dat het huidige rookgedrag in strijd is met een aantal belangrijke doelen of waarden. Dat noemen we discrepantie.
De roker kan bijvoorbeeld aangeven dat hij of zij wil stoppen voor zijn gezondheid, maar ook andere doelen kunnen hem of haar motiveren, zoals zelf de controle in handen hebben, een voorbeeld voor kinderen zijn … Als jij de boodschap verkondigt en argumenten opsomt, dan werkt dit niet motiverend. Het is essentieel dat de persoon ze zélf ontdekt in de loop van het gesprek. Wanneer de discrepantie vergroot wordt, ontdekt de persoon het verschil tussen wat hij of zij belangrijk vindt en wat hij/zij doet. Hierdoor ontstaat ruimte om dingen anders te willen doen. En zo vergroot de kans dat de roker de keuze maakt om te stoppen met roken of buiten te gaan roken.
Discrepantie ontwikkelen en vergroten kan je doen door verandertaal uit te lokken en te versterken.
Verandertaal uitlokken
Lees de uitgeschreven dialogen.
Verandertaal uitlokken is een manier van communiceren waardoor de persoon zélf redenen aanhaalt om te veranderen en de voordelen daarvan overloopt. De persoon hoort zichzelf spreken over zijn gewenste situatie. En dat werkt motiverend! Mensen laten zich vlugger overtuigen door wat zij zichzelf horen zeggen, dan door wat anderen vertellen.
“Misschien kan ik proberen om wat minder te roken.”
“Ik zou eens kunnen overwegen om te stoppen met roken.”
“Ik weet natuurlijk wel dat roken slecht voor me is en dat ik eigenlijk beter zou stoppen.”
“Als ik op mijn 50ste niet wil sterven aan een hartaanval of longkanker, zou ik nu beter stoppen met roken.”
Lees meer over hoe je verandertaal kan uitlokken.
Verandertaal versterken
Als de persoon een uitspraak doet over rookstop, is je reactie hierop essentieel. Door in te gaan op uitspraken die in de goede richting gaan (verandertaal), kan je het belang van verandering versterken. Ga dus in op de redenen die de persoon aanhaalt om te stoppen met roken. Zo versterk je de reeds aanwezige verandertaal en kan je nog meer verandertaal uitlokken, waardoor de motivatie om te stoppen met roken sterker wordt .
Maar: een voornemen om te stoppen met roken, is nog geen besluit. Ook al voert de persoon bepaalde acties al uit, zoals dagelijks minder roken, dan wil dat nog niet zeggen dat hij of zij al echt besloten heeft om te stoppen. Uitlokken én versterken van verandertaal blijft cruciaal!
Hoe versterk je verandertaal? Enkele voorbeelden
Uitweiden en concretiseren
“Kan je hiervan een voorbeeld geven?”
“Hoe bedoel je precies?”
Verandertaal bevestigen
“Dat lijkt me een uitstekend idee!”
“Dat zou inderdaad kunnen helpen.”
Verandertaal samenvatten
“Je ziet verschillende redenen om te stoppen: minder afhankelijk zijn, een betere conditie, het goede voorbeeld geven aan je kinderen …”
Beperk je hierbij tot hetgeen door de roker gezegd wordt en vermijd het toevoegen van eigen interpretaties of ideeën.
Informatie en advies geven met toestemming
Het blijft belangrijk dat je de autonomie van de roker respecteert. Het is de roker die kiest voor verandering, jij dringt niets op. Dit geldt ook voor het geven van informatie, bijvoorbeeld over de voordelen van stoppen of de nadelen van roken. Dit verloopt in interactie met de roker waarbij je hem of haar eerst toestemming vraagt om de informatie te mogen geven. Daarna peil je naar wat de roker zelf al weet. Zo ontdek je de bestaande kennis en krijg je inzicht in welke informatie de roker interessant vindt. Dit stelt je dan in staat om informatie op maat aan te bieden. Zo vermijd je ook dat je je eigen agenda volgt en voorbijgaat aan het perspectief van de roker.
Geef informatie best zo concreet mogelijk. Check regelmatig of de cliënt nog mee is en alles goed begrijpt. Gebruik hierbij autonomie-ondersteunende taal. Dring geen adviezen of oplossingen op. Vermijd uitspraken zoals "je moet..." of "je mag niet...". Je kan wel een beeld schetsen van verschillende scenario’s (bv. Wat als je blijft roken? Wat als je stopt?), zo respecteer je de autonomie van de cliënt. Hij of zij beslist zelf wat hij met de informatie doet en of hij een advies opvolgt.
Hoe kan je verandertaal uitlokken?
Door de nadelen van roken te bevragen
“Waarom vind je dat je iets moet doen aan je rookgedrag?”
Door de voordelen van stoppen met roken of buiten roken te bevragen
“Wat zijn volgens jou de positieve kanten van stoppen met roken?”
“Wat zijn volgens jou de belangrijkste voordelen van buiten roken?”
“Hoe zou je willen dat jouw situatie eruitziet over vijf jaar?”
“Hoe belangrijk is het voor jou om te stoppen met roken?”
Door optimisme over rookstop of buiten te roken te bevragen
“Als je beslist om te stoppen met roken, waarom denk je dat het je zou lukken?”
“Welke persoonlijke positieve punten heb jij die je kunnen ondersteunen in je rookstoppoging?”
“Van wie zou je steun kunnen verwachten?”
Door de bedoeling om te stoppen met roken of buiten roken onder woorden te brengen
“Wat denk je dat je zou kunnen doen?”
“Wat zou je willen proberen?”
De motivatiebalans
“Geef eens op een schaal van 1 tot 10 aan hoe belangrijk stoppen voor jou is.”
...
“Waarom heb je jezelf dit cijfer gegeven en niet een lager cijfer?”
...
“Wat zou jou kunnen helpen om van dit cijfer een hoger cijfer te maken?”
Door doelen en waarden te verkennen
Op deze manier komen bepaalde motieven met betrekking tot rookstop of buitenroken aan bod.
“Waar hecht je veel belang aan in je leven?”
“Welke mensen zijn voor jou het belangrijkst in je leven?”
Door terug en vooruit te kijken
Door te denken aan hoe het was voor men rookte of door de toekomst voor ogen te nemen.
“Hoe zou je willen dat je leven eruitziet over 5 jaar?”
“Hoe ging je vroeger om met de moeilijke momenten waarop je nu naar een sigaret grijpt?”
“Als je zou beslissen om te stoppen met roken, hoe anders zou je leven er dan uitzien?”
“Als je blijft roken, hoe zou je leven er dan uitzien over 15 jaar?”
Door over extremen na te denken.
Wat zou het beste of het slechtste resultaat kunnen zijn?
“Stel dat je 2 pakjes sigaretten per dag blijft roken, wat is dan het slechtste dat jou zou kunnen overkomen?”
“Als je zou beslissen om te stoppen met roken, wat is dan het beste resultaat dat je je kan voorstellen?”