Benzeen
Benzeen komt vrij bij tabaksrook, benzinestations, uitlaatgassen van auto’s en industriële emissies. Zowel bij inslikken, huidcontact als inademen kunnen gezondheidseffecten optreden.
Wat is benzeen?
Benzeen is een kleurloze vloeistof met een zoete geur. Benzeen verdampt snel, is zeer brandbaar en lost niet goed op in water. Je kan benzeen ruiken bij luchtconcentraties tussen 5 mg/m³ en 15 mg/m³ of bij waterconcentraties rond 2 ppm (parts per million). Vanaf een waterconcentratie tussen 0,5 en 4,5 ppm kan je benzeen ook proeven.
Benzeen komt zowel in water als in lucht en bodem voor. De stof kan door menselijke activiteiten in het milieu terecht komen, maar ook als gevolg van natuurlijke processen. Benzeen werd ontdekt in de jaren 1800 in koolteer.
Tegenwoordig wordt benzeen vooral geproduceerd uit petroleum. De stof wordt in heel wat toepassingen gebruikt en hoort dan ook bij de meest geproduceerde chemische stoffen. Bovendien wordt het gebruikt als grondstof voor heel wat andere chemische stoffen (cumeen, styreen, rubbers, …).
Natuurlijke bronnen zijn vulkanen en bosbranden. Benzeen zit in ruwe olie, benzine en sigarettenrook.
Hoe word je blootgesteld?
Benzeen wordt dikwijls aangetroffen in het milieu, meestal als gevolg van industriële processen. Concentraties in de buitenlucht variëren tussen 0,06 en 110 µg/m³ (1 µg = 1/1000 mg). In steden en industriegebieden liggen de concentraties meestal hoger dan in landelijk gebieden. Binnenshuis zijn de concentraties ook meestal hoger dan buitenshuis. In de buurt van afvalstorten die benzeen bevatten, petroleumraffinaderijen, petrochemische industrie en benzinestations word je blootgesteld aan hogere concentraties benzeen in de lucht.
Dagelijks word je blootgesteld aan kleine hoeveelheden benzeen. Voor de algemene bevolking gebeurt de blootstelling voornamelijk door inademen. De belangrijkste bronnen zijn
- tabaksrook
- benzinestations
- uitlaatgassen van auto’s
- industriële emissies
- lijmen
- verven
- boenwas
- detergenten
Sigarettenrook is een belangrijke bron: de gemiddelde roker neemt tot 10 keer meer benzeen op per dag dan een niet-roker. Benzeen kan eveneens in het grondwater terechtkomen door lekkende opslagtanks of door uitspoeling van een afvalstort. Op die manier kan je blootgesteld worden via inslikken. Benzeen kan via vervuild water of vervuilde grond in de lucht terechtkomen door verdamping.
Gevolgen voor de gezondheid?
Een korte blootstelling (5 tot 10 minuten) aan zeer hoge concentraties in de lucht (30 000 - 70 000 mg/m³) kan dodelijk zijn.
Bij lagere concentraties (2500 - 10000 mg/m³) kan duizeligheid, hartritmestoornissen, beven, verwarring en bewusteloosheid optreden.
Inslikken van hoge concentraties kan braken, duizeligheid, stuipen en zelfs de dood veroorzaken. Over eventuele gezondheidseffecten na het inslikken van lage concentraties is niets bekend.
Wanneer benzeen op je huid terecht komt, kan dat roodheid en wonden veroorzaken. Benzeen dat in contact komt met je ogen kan zorgen voor algemene irritatie en kan het hoornvlies beschadigen.
Wanneer je benzeen gedurende lange tijd inademt, kan je schadelijke effecten ontwikkelen in je beenmerg. Daardoor kan je normale bloedvorming verstoord worden, zodat bloedarmoede en bloedingen kunnen ontstaan.
Bovendien kan een langdurige blootstelling aan relatief hoge concentraties benzeen kanker van de bloedvormende organen (leukemie) veroorzaken. Het Internationaal Agentschap voor Onderzoek naar Kanker deelt benzeen in bij de kankerverwekkende stoffen (groep 1). Blootstelling aan benzeen wordt geassocieerd met een bepaald soort kanker, namelijk acute myeloïde leukemie.
De meeste gegevens over de effecten van benzeen zijn gebaseerd op studies van arbeiders die in het verleden blootgesteld werden aan hogere concentraties dan de concentraties die normaal gezien in je eigen omgeving voorkomen.
Benzeen dat in je lichaam terechtkomt na inademing, door inslikken of via huidcontact, wordt voor de helft opgenomen in de bloedsomloop. Eens in je lichaam kan de stof opgeslagen worden in beenmerg en vetweefsel. Op die plaatsen wordt het omgezet naar andere producten die op hun beurt ook schadelijke effecten kunnen veroorzaken. De meeste afbraakproducten verlaten je lichaam binnen de 48 uur na blootstelling.
Hoe blootstelling beperken?
- Roken is een belangrijke blootstellingsbron, minder roken betekent minder blootstelling aan benzeen.
- In de buurt van tankstations en bepaalde industriegebieden kan de benzeenconcentratie verhoogd zijn.
- Let op met lijmen, oplosmiddelen en andere stoffen die benzeen kunnen bevatten. Verlucht voldoende bij gebruik van deze producten.
Meer weten
Neem contact op met de medisch milieukundige van het Logo van je regio.
Referenties
- Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO). www.who.int/en/
- Internationaal Agentschap voor kankeronderzoek (International Agency for Research on Cancer, IARC). www.iarc.fr/
- Besluit van de Vlaamse Regering houdende maatregelen tot bestrijding van de gezondheidsrisico's door verontreinging van het binnenmilieu (het Binnenmilieubesluit): https://codex.vlaanderen.be/