Geluid
Verkeer is veruit de voornaamste bron van geluidshinder (31%), gevolgd door burenlawaai (17%), industriële (15%), recreatieve (13%) en landbouw (6%) activiteiten (Vlaamse Schriftelijk Leefomgevingsonderzoek, 2018). Geluidshinder eist na luchtvervuiling het meeste gezonde levensjaren door omgeving in Vlaanderen (VITO, 2012). Gemotoriseerd verkeer heeft hierin een belangrijk aandeel. Lawaaihinder kan leiden tot stress, slaapstoornissen en hart- en vaatziekten.
Wat is geluid?
Geluid ontstaat door het trillen van een geluidsbron (bv. motor of banden van rijdende auto) waardoor de omgeving rond dit voorwerp ook gaat trillen. Hierdoor ontstaat een geluidsgolf die opgevangen wordt door het gehoor en die in de hersenen omgezet wordt tot geluid. De toonhoogte van geluid wordt bepaald door het aantal trillingen per seconde en de geluidssterkte wordt bepaald door de maximale uitwijking van de trilling. Het menselijk oor kan geluidsniveaus tussen 0 en 120 decibel (dB) waarnemen. Een geluidsniveau van meer dan 120 dB wordt als pijnlijk ervaren.
Wat is geluidshinder?
Geluidshinder wordt door de Hoge Gezondheidsraad omschreven als een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid of gekwetstheid dat optreedt wanneer het geluid iemands gedachten, gevoelens of activiteiten beïnvloedt.
Gevolgen voor de gezondheid
Geluidshinder kan leiden tot diverse fysieke en mentale gezondheidsklachten, zoals samengevat in onderstaande figuur.
Gezondheidseffecten door omgevingslawaai zijn op te delen in sociaal-psychologische effecten en klinische effecten.
Sociaal psychologische effecten:
- Ergernis, hinder, afkeer, boosheid. De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat ergernis door geluid vanaf 50 dB kan optreden.
- Slaapverstoring, m.n. vaker wakker worden, onrustiger slapen en minder diep slapen. De invloed op de slaap kan de gezondheid nadelig beïnvloeden omdat slaap noodzakelijk is voor lichamelijk en geestelijk herstel. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ontstaat slaapverstoring wanneer mensen gemiddeld jaarlijks aan meer dan 40 dB ’s nachts worden blootgesteld. Ongeveer 1 op 3 Vlamingen wordt soms of regelmatig wakker door geluid van verkeer.
- Verstoring van leren en werken door het afnemen van aandacht.
- Bemoeilijken van spraakcommunicatie en sociale relaties.
- Negatief effect op psychologisch herstel en bijgevolg in de hand werken van depressies.
Klinische effecten:
Wanneer mensen op lange termijn iedere dag aan omgevingsgeluid van meer dan 50 dB worden blootgesteld, hebben ze meer kans op een hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk verhoogt het risico op verschillende hart- en vaatziekten (bv. hartinfarct).
Hoe blootstelling aan geluid beperken?
De beleving van het geluid als (on)aangenaam hangt af van de eigenschappen van het geluid zelf (toonhoogte en geluidssterkte) maar ook van de persoon die het geluid hoort en van de omgeving waarin het geluid wordt ervaren. De laatste jaren wordt meer de nadruk gelegd op het geluidslandschap. Een geluidslandschap is de akoestische omgeving van de mens, opgebouwd uit geluiden van de natuur, dieren en de mens, en verwijst naar de persoonlijke perceptie of waarneming van het geluid in de omgeving. Een geluidslandschap kan geoptimaliseerd of aangepast worden door het verwijderen van ongewenste geluiden (bv. een geluidsscherm) en door het introduceren van gewenste geluiden (bv. een fontein).
De WGO definieert vijf categorieën van maatregelen om omgevingsgeluid, en de hiermee samengaande gezondheidseffecten, te beperken.
| A | Geluidsbron | Het geluidsniveau van de geluidsbron aanpassen De geluidsbron een tijdsbeperking opleggen Voorbeelden: beperking zwaar verkeer, daling in verkeervolume |
| B | Overdracht van geluid | Verandering in de overdacht van het geluid van de bron naar de ontvanger Voorbeelden: geluidsisolatie van woningen, geluidsschermen langs de weg |
| C | Verandering van de infrastructuur | Opstarten van een nieuwe en afsluiten van een bestaande geluidsbron Voorbeelden: aanleg van een tunnel voor het verkeer, aanpassing vluchtroutes |
| D | Andere fysieke maatregelen | Verandering van fysieke kenmerken van een huis/buurt Voorbeelden: geluidslandschap, stiltegebied |
| E | Gedragsverandering | Blootstelling verkorten of vermijden Educatie en communicatie naar de gemeenschap Voorbeelden: ramen sluiten, alternatieve weg kiezen, wandelen in stiltegebied |
Hoe geluidsemissies door verkeer beperken?
- Gebruik minder gemotoriseerd verkeer (auto, brommer,…).
- Gebruik banden met een lagere wrijvingscoëfficiënt, waardoor het rolgeluid van de banden daalt.
- Pas je snelheid aan. Lagere snelheden zorgen voor minder geluidshinder.
- Pas je rijgedrag aan (gelijkmatige snelheid = minder remmen en optrekken).
Hoe persoonlijke blootstelling beperken?
- Je kan je huis voorzien van akoestische isolatie.
- Plan je fiets- en wandelroutes langs verkeersluwe straten.
- Plan slaapvertrekken niet aan de straatkant in, maar wel aan de stille zijde van de woning.
- Maak gebruik van persoonlijke bescherming zoals oordoppen tijdens het slapen.
Geluid in kaart brengen
Geluidsmetingen kunnen uitgevoerd worden met een decibelmeter, dit kan een professioneel toestel zijn of een die werkt via de microfoon van je smartphone. Dankzij de eenvoudigheid van dergelijke geluidsmetingen zijn diverse burgerwetenschapsprojecten opgezet waarbij de burger meewerkt om geluidsniveaus op verschillende locaties in kaart te brengen.
Via het Vlaamse Departement Omgeving en Vlaamse Milieumaatschappij zijn ook geluidsbelastingkaarten beschikbaar. Deze kaarten geven voor geluidsemissies van wegverkeer, spoorverkeer en luchtverkeer de geluidsindicatoren Lden en Lnight weer. Deze kaarten maken een globale beoordeling van geluidshinder mogelijk en kunnen hotspots identificeren. Het nadeel is echter dat niet alle geluidsbronnen in rekening gebracht worden bij de berekeningen.
Normen
De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) heeft gezondheidskundige advieswaarden voor omgevingsgeluid afkomstig van weg- en spoorwegverkeer, luchtvaart, windturbines en recreatie opgesteld (2018). Industriegeluid wordt niet expliciet beschouwd als omgevingslawaai door het zeer lokale karakter ervan. Beroepshalve blootstelling aan lawaai wordt geregulariseerd in de arbeidswetgeving. Verschillende vormen van buurtlawaai kunnen opgenomen worden in de lokale wetgeving.
De Europese richtlijn 2002/49/EG heeft tot doel schadelijke effecten en hinder, die veroorzaakt worden door het omgevingslawaai van belangrijke wegen, spoorwegen, luchthavens en agglomeraties, in te perken. Deze richtlijn werd omgezet in VLAREM via het Besluit van de Vlaamse Regering van 22 juli 2005 (B.S. van 31.08.2005). Een richtlijn geeft zoals de naam het zegt een richting en is dus niet wettelijk verplicht.
In Europa is er een consensus dat nachtlawaai (Lnight) best onder 55 dB blijft en dat de gemiddelde waarde over een jaar (Lden) ongeveer 50dB bedraagt, zodat de bevolking wordt beschermd tegen ernstige gezondheidseffecten.
Op lange termijn streeft de Wereldgezondheidsorganisatie naar een maximale waarde voor nachtlawaai (Lnight) lager dan 40 dB.
Referenties
- Wereldgezondheidsorganisatie (2011) Burden of disease from environmental noise. Quantification of healthy life years lost in Europe
- Wereldgezondheidsorganisatie (2009) Night noise guidelines for Europe
- Europees Milieuagentschap (2010) Good practice guide on noise exposure and potential health effects
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2014) Health implication of road, railway and aircraft noise in the European Union Provisional results based on the 2nd round of noise mapping
- Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (2009) Brochure Richtlijn omgevingslawaai
- Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Vlaams Schriftelijk Leefomgevingsonderzoek 2012
- Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Milieu en mobiliteit voor lokale besturen: www.mimolo.be
- Vlaamse Milieumaatschappij (2007) Milieurapport – Achtergronddocument – Thema Hinder –Lawaai
- Hoge Gezondheidsraad (2011). Gezond op weg. De milieueffecten van het verkeer op de gezondheid.