Ga verder naar de inhoud

Vandaag heffen we graag het glas, op júllie gezondheid, ter ere van een dubbele verjaardag!

Want 30 jaar gezondheidsbevordering in Vlaanderen, daar kan iedereen een graantje van meepikken. Zeker vandaag, met een nazinderende coronacrisis die het belang van gezondheid nog meer onderstreepte. De belangrijkste les die we daaruit trokken? Gezondheidsbevordering kán levens redden. En net daar heeft het Vlaams Instituut Gezond Leven zich de voorbije 30 jaar op toegespitst.

Deze 30 hoogtepunten vatten ons Gezond(e) Leven van 1991 tot nu samen. Een mooi overzicht van mijlpalen waar niet alleen wij een rol in hebben gespeeld, maar ook alle andere organisaties uit de sector van de gezondheidsbevordering, en heel veel samenwerkingspartners.

Happy birthday to … gezondheidsbevordering! (1991)

1991 vig

30 kaarsjes voor het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw … daarmee vieren we meteen ook de verjaardag van 30 jaar gezondheidsbevordering in Vlaanderen. Op 31 juli 1991 formuleerde de Vlaamse regering een besluit, waarin stond dat er voortaan werk werd gemaakt van gezondheidsbevordering in Vlaanderen. Om dat alles in goede banen te leiden, werd de vzw Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG) opgericht – als voorloper van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. Officieel zag die organisatie het levenslicht op 20 september 1991. Het VIG werd een koepelorganisatie, waaronder op dat moment 11 andere voorzieningen vielen.

Opening druglijn (1994)

Op 26 april 1994 werd De Druglijn officieel geopend op initiatief van VAD (Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs vzw) en het toenmalige Vlaamse ministerie voor Tewerkstelling en Sociale Aangelegenheden. Ze startte met een permanentie van maandag tot zaterdag van 16 u. tot 22 u. Het aantal gevoerde gesprekken dat jaar klokte af op 1.263. Dat kon al tellen! Wat begon als een telefoonlijn – zó jaren 90! – is vandaag veel meer dan dat.

Iedereen kan er terecht met vragen over drank, drugs, pillen, gamen en gokken. Naast telefonisch en online informeren, geeft het Druglijn-team advies en verwijzen ze mensen door. Bovendien bevat hun website een schat aan informatie. Hun publicaties en campagnes dragen bij tot sensibilisering en beeldvorming over alcohol en andere drugs.

2 Druglijn optie 2

Oprichting Logo’s (1997)

Op 19 december 1997 wijzigde de Vlaamse regering haar besluit rond gezondheidsbevordering uit 1991. Gezond Leven vzw (toen nog VIG) werd vanaf dan een expertisecentrum voor gezondheidsbevordering, voor de leefstijlthema’s gezonde voeding (ontwikkeling van de voedingsdriehoek), tabakspreventie, ongevallenpreventie in de privésfeer en voor de werking naar ‘settings’ zoals scholen en lokale besturen.

4 oprichting logos

Daarnaast werden de Logo’s opgericht, een afkorting voor Lokaal Gezondheidsoverleg (officieel: ‘loco-regionale gezondheidsnetwerken’). De Logo’s zijn actief op lokaal en regionaal niveau. Hun belangrijkste opdracht is het bundelen en coördineren van de lokale krachten om de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen waar te maken. Als lokale partners van Gezond Leven zijn de Logo’s voor hun regio verantwoordelijk voor het implementeren van gezondheidsprojecten, en het ontwikkelen van een integraal gezondheidsbeleid in bedrijven, scholen, gemeenten of andere settings.

‘Eerst bla bla bla dan boem boem boem’ & ‘Laat naar je borsten kijken’ (2001)

‘Doe je mond open voor je sekst’: Mieke Vogels’ campagne uit 2001 was de eerste preventiecampagne die praten over seks naar voren schoof. Als toenmalig Vlaams minister van Welzijn wilde ze daarmee samen met Sensoa jongeren aanzetten tot veilig vrijen en zo het aantal ongewenste zwangerschappen en besmettingen met soa’s terugdringen. En óf er gepraat werd: 20 jaar na datum wordt één van de leuzes, ‘Eerst bla bla bla, dan boem boem boem’, nog steeds hergebruikt, bv. in een cartoon van ZaZa.

5 Eerst bla bla dan boem boem Zaza

Kom op tegen Kanker (toen nog Vlaamse Liga tegen Kanker) surfte datzelfde jaar mee op een gelijkaardige golf, met de slogan ‘Laat naar je borsten kijken’. Die luidde de start in van borstkankeropsporing in Vlaanderen, na goedkeuring van de federale overheid. Het zinnetje is sinds een aantal jaren vervangen door 'Wij doen het. En wat doe jij?' om dames aan te moedigen om een mammografie te laten uitvoeren.

Zesde gezondheidsdoelstelling: preventie zelfmoord (2003)

6 zelfmoordpreventie

In 1999 pakte de Wereldgezondheidsorganisatie uit met een vernieuwde strategie: ‘Gezondheid 21 –gezondheid voor iedereen, 21 doelstellingen voor de 21e eeuw’. Een van de subdoelen van de 6e doelstelling was: het verminderen van de zelfdodingscijfers met minstens één derde.

Naar analogie daarvan, formuleerden we in Vlaanderen in 2003 een 6e Vlaamse gezondheidsdoelstelling: ‘De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2010 verminderd zijn met 8% ten opzichte van 2000’. Daaraan werd het eerste Vlaamse Actieplan Suïcidepreventie gekoppeld, waarbinnen ook ‘Fit in je hoofd, goed in je vel’ een plek kreeg. Deze campagne van Gezond Leven (toen nog VIG) was de voorloper van geluksdriehoek.be, het huidige online platform dat de positieve geestelijke gezondheid van de algemene volwassen bevolking (+16 jaar) wil versterken. Net zoals NokNok dat vandaag probeert te doen voor jongeren van 12-16 jaar.

Opstart Tutti Frutti (2003)

Vanaf het schooljaar 2003-2004 pakten de Logo’s en Gezond Leven (toen nog VIG) uit met het schoolfruitproject Tutti Frutti. Vlaanderen was daarmee een trendsetter én voorbeeld in Europa op het gebied van schoolfruit. Het inspireerde andere Europese landen om schoolfruitacties op touw te zetten. Sinds 2009 kunnen scholen genieten van een subsidie voor schoolfruit en -groenten, met steun van de Europese Unie en de Vlaamse regering. In die periode zette ook Jommeke mee zijn schouders onder de actie als mascotte.

Tutti Frutti logo

Intussen is Tutti Frutti omgedoopt tot Oog voor Lekkers, maar kinderen plukken er nog altijd de vruchten van. Want door samen met heel de klas fruit te eten, moedigen ze elkaar aan om nieuwe soorten te proeven, en van fruit en groenten eten een dagelijkse gewoonte te maken. Het project is een groot succes, want sinds 2017 schreven er per schooljaar tussen de 1.100 en 1.300 scholen in.

Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen (2008)

In 2008 zag het Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen (EVV, toen nog Expertisecentrum Valpreventie Vlaanderen) het licht. Zoals de naam al doet vermoeden, werkt het expertisecentrum rond het thema val- en fractuurpreventie, en dat bij zowel thuiswonende ouderen als bewoners van een woonzorgcentrum.

Het EVV biedt documentatie, informatie en advies aan, o.a. via de website www.valpreventie.be. Daarnaast ontwikkelen en verspreiden ze methodieken, en helpen ze de doelgroep die te gebruiken, door bv. vormingen en advies. Kortom, het EVV is een organisatie die je letterlijk en figuurlijk niet laat vallen! Een terugkerende opdracht is de bekende Week van de Valpreventie: sinds de opstart een samenwerking tussen EVV, Gezond Leven vzw (toen nog VIG) en de Vlaamse Logo’s.

7 vlaams expertisecentrum valpreventie

Van VIG naar VIGeZ: gezondheidspromotie én ziektepreventie (2009)

Oud logo Vigz

In 2009 werd VIGeZ geboren, oftewel het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. Een hele mond vol, ontstaan uit een fusie tussen het VIG en het voormalige OCL (Ondersteuningscel Logo’s). Die OCL had als aparte organisatie 3 opdrachten: het ondersteunen van de Logo’s, ziektepreventie (o.a. griepvaccinatiebeleid en borstkankerscreening) en tot slot werken aan een gezonder leefmilieu in Vlaanderen, door de Medisch Milieukundigen (MMK’s) hierbij te ondersteunen.

Door de samensmelting van beide organisaties, kwamen die taken vanaf dan allemaal samen bij één centraal expertisecentrum: VIGeZ vzw. Een logische structuur om aan preventie te doen in Vlaanderen, die beter aansloot bij de realiteit.

Rookverbod op café (2011)

8 rookverbod op cafe

In onzen tijd hé … werd er nog gerookt op café!” Wie vóór 30 juni 2011 al eens op een barkruk zat, kan dat later aan de kleinkinderen vertellen.

Nochtans gold al sinds januari 2010 een rookverbod in de horeca, maar met een uitzondering voor biercafés die geen eten serveren, casino’s en discotheken. Kom op tegen Kanker (toen nog Vlaamse Liga tegen Kanker) vocht die uitzonderingen aan bij het Grondwettelijk Hof, met als argument de discriminatie van het personeel dat in die ongezonde omgevingen moest werken. Het Hof gaf de Liga gelijk. Vanaf 30 juni 2011 werd de sigaret definitief de deur gewezen in horeca-aangelegenheden.

Eerder dat jaar werd het in januari 2011 verplicht om het telefoonnummer van Tabakstop (0800 111 00) en tabakstop.be te vermelden op pakjes sigaretten. Tabakstop is een initiatief van Stichting Tegen Kanker.

Beweging als nieuw gezondheidsthema (2012)

In 2012 bewoog er wat bij het team van Gezond Leven (toen nog VIGeZ): het eerste vaste staflid voor het gezondheidsthema ‘beweging’ werd aangenomen. Vóór die datum was er onrechtstreeks al aandacht voor, onder meer via de ‘actieve voedingsdriehoek’. Ook Bloso, de voorloper van Sport Vlaanderen, promootte natuurlijk Sport-voor-Allen, maar de nadruk lag hierbij op 1 specifieke bewegingscontext: de vrije tijd. De nood aan het uitwerken van een meer complete visie rond bewegen werd steeds groter. Want bewegen kan overal: thuis, op school of op het werk, én in de vrije tijd.

Vers van de banken bij de UGent geplukt, nam de nieuwe stafmedewerker meteen ook zijn verwezenlijking als doctoraatsstudent mee: het effectieve project 10.000 stappen. Vandaag is het nog steeds het grootste bewegingsproject in Vlaanderen.

Ook Joske Van Bos (101 jaar!) doet eraan mee. Haar geheim om zo oud te worden? Blijven ademen! En veel bewegen. Ze won zelfs een gouden schoen door deel te nemen aan de 10.000 stappen-clash in 2018.

Resultaten Sexpert (2013)

Hoe zou het zijn met … de seksuele gezondheid van de Vlaming? En welke factoren hebben hierop een invloed? Sexpert, een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Gent, KU Leuven en Sensoa (het Vlaams Expertisecentrum voor seksuele gezondheid vzw), zocht het in 2013 uit, bij het eerste grootschalige wetenschappelijke onderzoek naar seksuele gezondheid in Vlaanderen.

10 Resultaten Sexpert

Op 8 februari 2013 werden de resultaten van Sexpert voorgesteld aan een breed publiek. Tijdens het hele project werd veel belang gehecht aan de betrokkenheid van diverse spelers uit het middenveld. De aanbevelingen inspireren tot de dag van vandaag het werk van Sensoa en vele andere organisaties.

Charter Gezonde Gemeente (2013)

Groepsfoto symposium

Gezond kunnen leven in een gezonde omgeving? Die kans willen steden en gemeenten aan hun inwoners bieden door het charter ‘Gezonde Gemeente’ te ondertekenen. In 2013 zetten de burgemeesters, OCMW-voorzitters en schepenen van 118 Vlaamse steden en gemeenten voor het eerst hun handtekening op het charter, tijdens het symposium ‘Gezonde Gemeente’ (zie groepsfoto). Zo engageerden ze zich om werk te maken van een samenhangend gezondheidsbeleid. Het gaat over een gezonde publieke ruimte, toegankelijke zorg- en welzijnsvoorzieningen, gezonde wijken en woningen, een gezond klimaat en veiligheid.

‘Gezonde Gemeente’ was en is nog steeds een initiatief van de Vlaamse Logo’s en Gezond Leven (in 2013 nog VIGeZ), met als nauw betrokken partners de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD), met de steun van de Vlaamse overheid. Anno 2021 ondertekende al 89% van de Vlaamse lokale besturen het charter.

Bewegen op Verwijzing (2015)

Hoe zorgen we ervoor dat de Vlaming meer beweegt? Bewegen op Verwijzing formuleert een antwoord op die vraag. Daarbij verwijst een arts zijn patiënt door naar een Bewegen Op Verwijzing-coach, die samen met de patiënt een beweegplan op maat samenstelt.

Na succesvolle pilootprojecten tussen 2010 en 2014, besliste toenmalig minister van Volksgezondheid, Jo Vandeurzen, in 2015 om Bewegen Op Verwijzing stapsgewijs in heel Vlaanderen uit te rollen. Met Gezond Leven (toen VIGeZ) als coördinator van het project. Vandaag zijn er zo’n 125 Bewegen Op Verwijzing-coaches actief in Vlaanderen, en werden meer dan 6.000 mensen begeleid naar een actievere levensstijl. Dankzij subsidies van de Vlaamse overheid zijn de tarieven voor de deelnemers heel laag, waardoor we ook de meer kwetsbare mensen bereiken.

Prof. dr. Patrik Vankrunkelsven is alvast overtuigd van het nut van Bewegen Op Verwijzing, want voor hem kan beweging zelfs een medicijn zijn. Hij deelde zijn ervaring in onderstaand filmpje om Bewegen Op Verwijzing meer bekendheid te geven bij huisartsen.

Engagementsverklaring dranken en tussendoortjes (2016)

Scholen hebben een belangrijke voorbeeldfunctie. Ze kunnen bijdragen tot een voedselomgeving die voor kinderen en jongeren van de gezonde keuze de evidente keuze maakt. In 2016 tekende Gezond Leven (toen nog VIGeZ), samen met de Vlaamse overheid, de onderwijskoepels en de voedingsindustrie, daarom een engagementsverklaring over dranken en tussendoortjes op school. Het doel? Geen suiker- en vetrijke dranken en tussendoortjes meer in het basis- en secundair onderwijs tegen 2021. Om scholen daarbij te helpen, schreef Gezond Leven concrete richtlijnen uit, met stappenplannen.

Mét succes: uit de indicatorenbevraging van 2019 blijkt o.a. dat quasi alle basisscholen nooit meer gesuikerde frisdrank aanbieden. In het secundair onderwijs biedt nog maar 13% zo'n dranken aan – een forse verbetering tegenover de 69% in 2015.

Engagementsverklaring dranken en tussendoortjes

Nieuwe gezondheidsstrategie Health in All Policies (2016)

Gezondheid, da’s enkel de bevoegdheid van de minister van Volksgezondheid, toch? Die gedachte is zó 2015, werd op de Gezondheidsconferentie Preventie van 2016 beslist. Sinds dan schuift de Vlaamse overheid de strategie Health in All Policies naar voren, oftewel: élk beleidsdomein kan meewerken aan gezondere burgers. Iemand die gestimuleerd wordt om de fiets te nemen (= mobiliteit) leeft gezonder én helpt het milieu een handje. Of een goede work-lifebalans (= werk) vertaalt zich in minder burn-outs. Wij als Gezond Leven geven advies, creëren methodieken en schrijven inspiratiegidsen, om de theorie van Health in All Policies in de praktijk te brengen.

17 jo van deurzen

Op de Gezondheidsconferentie stelde toenmalig Vlaams minister van Volksgezondheid, Jo Vandeurzen, er de volgende algemene gezondheidsdoelstelling voor: ‘De Vlaming leeft gezonder in 2025’. Er wordt niet langer gedacht in afzonderlijke thema’s (voeding, beweging, tabak …) om een gezondheidsdoel te bereiken. Wel zijn er subdoelstellingen per ‘setting’, zoals de gemeente, de school, de werkvloer.

Van VIGeZ naar Vlaams Instituut Gezond Leven (2017)

Van Vigez naar GL

Wie herinnert zich nog Radio Donna en de BRTN? Ook Gezond Leven ging zoals gezegd ooit anders door het (gezonde) leven: als Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ). In 2017 koos het VIGeZ-schip een nieuwe koers én een nieuwe, duidelijke naam. Het vernieuwde Vlaams Instituut Gezond Leven richt zich sinds dan ook op een breed publiek, terwijl VIGeZ uitsluitend op gezondheidsprofessionals en beleidsmakers mikte.

Een wildgroei aan kookhypes, ‘start-to-run’-fanaten en helaas een stijgend aantal burn-outs, maakt betrouwbare info over gezondheid steeds noodzakelijker. En daarom wil het Vlaams Instituut Gezond Leven fungeren als een objectief en onafhankelijk kompas. Kortom, als dé referentie in Vlaanderen op het vlak van preventieve gezondheid.

Nieuwe voedings- en bewegingsdriehoek (2017)

In 2017 werd de inmiddels twintig jaar oude ‘actieve voedingsdriehoek’ in een nieuw jasje gestopt. Sterker nog: hij kreeg twéé jasjes. Er kwam een afzonderlijke voedingsdriehoek en een bewegingsdriehoek. En ook de doelgroep veranderde: van voornamelijk professionals naar vooral het algemene publiek.

De nieuwe voedingsdriehoek werd letterlijk op z’n kop gezet. De gezondste keuzes kwamen voortaan bovenaan, in de brede basis van de omgekeerde driehoek. De focus ligt op plantaardige en weinig of niet-bewerkte voeding. En er bewoog wat in de bewegingsdriehoek: ‘sedentair gedrag’ werd voor het eerst meegenomen als volwaardig thema en ‘licht intensief bewegen’ maakt de beweegdrempel nog lager voor iedereen. De driehoeken genieten heel wat bekendheid. Maar liefst 93% van de Vlamingen kent de voedingsdriehoek. De bewegingsdriehoek is op zijn beurt zelfs internationaal erkend en werd opgenomen in het medische tijdschrift Patient Education and Counseling.

In onderstaand filmpje ontdek je de hele evolutie van de voedings- en bewegingsdriehoek. Vanaf 1967 – toen er eigenlijk nog geen driehoek was, maar wel een klavertje vier – tot nu.

75 jaar Diabetes Liga (2017)

30 jaar, da’s al mooi, maar wie nóg meer kaarsjes mocht uitblazen, dat was de Diabetes Liga vzw in 2017. Welgeteld 75! Ze vierden hun verjaardag met een groot evenement, waarop enkele prominente experts de laatste wetenschappelijke stand van zaken voor diabetes type 1 en type 2 kwamen toelichten, zoals bv. nieuwe inzichten in voeding en type 2 diabetes. Op een infomarkt stelden hun partners uit de industrie en de social-profitsector interessante nieuwigheden voor. Wist je bv. dat er een pro-cycling team is met enkel wielrenners die diabetes hebben? Team Novo Nordisk was toen aanwezig én op zoek naar jonge renners met diabetes. De Diabetes Liga heeft sinds 2018 trouwens ook een eigen cycling team.

Diabetes liga

Wat doet de Diabetes Liga eigenlijk? Ze informeert, verbindt en mobiliseert iedereen die met diabetes wordt geconfronteerd om zo de levenskwaliteit van mensen met diabetes te verbeteren. Sinds 2012 zet de Diabetes Liga ook gestructureerd in op preventie en vroegopsporing van diabetes type 2, in nauwe samenwerking met de Vlaamse overheid. ‘HALT2Diabetes’ en ‘Zoet Zwanger’ zijn twee Vlaamse projecten binnen deze samenwerking.

Algemeen rookverbod op scholen (2018)

Vanaf schooljaar 2018-2019 kreeg een algemeen rookverbod (inclusief e-sigaretten) in alle Vlaamse basis- en secundaire scholen, in het deeltijds kunstonderwijs en de CLB’s eindelijk witte rook. 24 uur op 24 en 7 dagen op 7, op het hele schooldomein (binnen en buiten), voor leerlingen, leerkrachten en ander personeel, ouders en bezoekers. Dankzij deze maatregel is het voor leerlingen makkelijker om te kiezen om niet te roken of om te stoppen met roken. De voorbeeldfunctie van de school en het voorbeeldgedrag van het personeel vormen hierin de rode draad.

Het aantal jongeren dat rookt daalt — gelukkig — jaar na jaar. In Vlaanderen heeft volgens het meest recente onderzoek 19% van de leerlingen tabak gebruikt. Maar er is een groot verschil tussen de onderwijsvormen: in het BSO bevinden zich de meeste rokers, in het TSO zijn er minder en in het ASO nog minder. Bij volwassenen in Vlaanderen staat het algemene cijfer op 17,5%, wat ook lager is dan de jaren ervoor. Maar er zijn aanzienlijk meer rokers bij mensen met een lager opleidingsniveau. Het is dus nog te vroeg om victorie te kraaien, vindt collega Stefaan Hendrickx. Ondanks de dalende cijfers blijft inzetten op tabakspreventie en rookstop heel belangrijk. In dit filmpje legt hij uit waarom.

Lancering Generatie Rookvrij (2018)

22 lancering generatie rookvrij bijgesneden

Ieder kind dat na 2019 geboren wordt, zou rookvrij moeten kunnen opgroeien. Dat is het idee achter Generatie Rookvrij. Het is een initiatief van de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving, gesteund door tientallen middenveld- en gezondheidsorganisaties en gemeenten. Generatie Rookvrij wil ieder kind in elke fase van het opgroeien beschermen tegen tabaksrook. Hoe? Door niet meer te roken in het zicht van kinderen. Waarom? Eén simpele reden: zien roken, doet roken. Kinderen en jongeren kopiëren gedrag, en dus ook rookgedrag. Door kinderen een andere norm rond roken te leren, maken we hen weerbaarder om later zelf niet te gaan roken.

Wat betekent dat in de praktijk? Niet roken op plaatsen waar veel kinderen en jongeren zijn, zoals een kinderboerderij, een speelplein of sportterrein. Gezond Leven ontwikkelde een aanpak op maat van zo’n plekken. Al 70 sportterreinen en 205 speeltuinen zijn rookvrij gemaakt. En dat verdient een dikke pluim! Want kinderen blazen nu eenmaal liever bellen dan rook. Da’s niet voor niks de slogan van de grote Bellenblaasactie die Generatie Rookvrij elk jaar organiseert in het kader van Werelddag zonder Tabak op 31 mei.

Walkabilityscore-tool (2018)

In september 2018 had Vlaanderen met de ‘walkabilityscore-tool’ een Europese primeur beet. Gezond Leven ontwikkelde dit nieuwe online instrument, samen met het Departement Omgeving en VITO, dat in kaart brengt in welke mate een buurt mensen uitnodigt om zich te voet of per fiets te verplaatsen. De wetenschappelijk gefundeerde score helpt lokale besturen en ruimtelijke planners om een gezondere publieke ruimte te creëren. A walk in the park met de walkabilityscore-tool!

23 walkability score tool

En dat vonden ze ook bij de Verenigde Naties. Met hun UN-Habitatprogramma rond sociale en duurzame stedenbouw selecteerden ze de tool als ‘veelbelovende praktijk’. Het artikel Meer bewegen door ruimtelijk beleid: analyse van ‘walkability’ in Vlaanderen streek dan weer de MoRO-prijs op, een bekroning voor een wetenschappelijk artikel over de interactie tussen mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling.

Het Gedragswiel (2018)

Gezonder eten, meer me-time plannen, vaker bewegen … Gedrag veranderen is niet gemakkelijk. Maar ook niet onmogelijk. Het Gedragswiel, gelanceerd in 2018, helpt daarbij. Het geeft inzicht in de determinanten van (on)gezond gedrag en vat die mooi samen. Het helpt je om te begrijpen waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen. En dat is de eerste, broodnodige stap om gedragsverandering mogelijk te maken.   

Collega dr. Lien Van der Biest koestert nog mooie dromen voor het Gedragswiel. Vooral voor professionals uit de zorgsector, zoals huisartsen, diëtisten, beweegcoaches … ziet ze nog toepassingsmogelijkheden.

Invoering Nutri-Score (2018)

Eén oogopslag. Dankzij de Nutri-Score heb je niet meer nodig om de voedingswaarde van een product in te schatten. Toenmalig federaal minister van Volksgezondheid, Maggie De Block, voerde dit vrijwillige label in 2018 in. En wij juichen dat aan de zijlijn toe (score!), mits enkele nuances en de nodige sensibilisering om de score op een juiste manier te gebruiken.

De Nutri-Score geeft een kleurenlabel met een letter: van A (donkergroen) voor de beste voedingswaarde, tot E (rood) voor producten die je het best beperkt. Maar de voedingsdriehoek blijft wel de basis: waar een bepaald voedingsmiddel zich in de driehoek bevindt, is nog altijd het belangrijkste. De Nutri-Score kan handig zijn om de betere keuze te maken in de winkel. Dat doe je door bewerkte producten met toevoegingen van suiker, vet en/of zout (bv. broodbeleg, ontbijtgranen, dranken) binnen dezelfde productgroep te vergelijken. Zo neem je bv. beter een koek met een C-label dan een met een E-label.

Maar gebeuren onze keuzes allemaal wel zo geïnformeerd? Wat is doorslaggevend? De geur van een lekkere wafel of de Nutri-Score? Collega dr. Jolien Plaete vertelt over het belang van aanvullende maatregelen.

Nieuwe ethische code! (2019)

Gezond Leven in zee met een frisdrankproducent? Daar zou wel eens een bittere nasmaak aan kunnen zitten (en niet alleen als het tonic zou zijn). Of een campagne ter promotie van een gezonde leefstijl die rokers stigmatiseert? Is dat wel ethisch verantwoord? Samenwerkingen tussen de preventieve gezondheidssector en potentiële (profit)partners worden daarom altijd afgetoetst aan een ethische code. En ook alle methodieken en interventies ondergaan dezelfde toets.

In 2019 bleek die code dringend aan een update toe. Hij bood onvoldoende antwoord op maatschappelijke uitdagingen zoals de milieuproblematiek, toenemende diversiteit en gezondheidsongelijkheid. 36 organisaties tekenden in 2019 de nieuwe code, waaronder Gezond Leven.

Krijgt Gezond Leven veel vragen voor samenwerkingen van partners die niet voldoen aan de ethische code? En wat gebeurt er dan precies als een chocolatier of brouwerij wil samenwerken met een gezondheidsorganisatie? Is dat bij voorbaat uitgesloten? “In de praktijk is het geen zwart-witverhaal", vertelt collega dr. Leen Van Brussel, die de nieuwe code samen met verschillende organisaties vormgaf.

Gezonde en milieuverantwoorde schoolmaaltijden (2019)

We bepalen ons gedrag niet alleen. Ook de omgeving waarin we leven heeft een grote impact op de keuzes die we maken. Gezonde en milieuverantwoorde voedingskeuzes moeten de meest voor de hand liggende en meest aantrekkelijke opties worden voor de consument, ook voor kinderen en jongeren. De basis van gezonde voeding op school? Die wordt gevormd door de voedingsdriehoek en de pijlers van Gezonde School, die Gezond Leven ontwikkelde. Van een schoolvoorbeeld gesproken.

26 charter schoolmaaltijden

Gezonde en milieuverantwoorde maaltijden op school: daar tekenen wij dus voor. Letterlijk zelfs, toen we in april 2019 het charter voor gezonde, evenwichtige en duurzame schoolmaaltijden ondertekenden. Dat deden we samen met de Unie van Belgische Cateraars, verschillende cateraars, Horeca Vlaanderen, Rikolto, de onderwijsverstrekkers en de koepels van ouderverenigingen, Vlaams minister van Onderwijs, Hilde Crevits en Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen. Het charter ondersteunt het voedingsbeleid in scholen met de nadruk op gezondheid én milieuverantwoorde voeding. Denk maar aan overconsumptie beperken, voedselverspilling voorkomen, seizoensproducten gebruiken …

Open brief voor meer preventie (2020)

28 open brief

“Overheid, de burger heeft ú nodig om gezonder te kunnen leven”. Met die woorden richtte Gezond Leven en de sector gezondheidsbevordering zich in 2020 tot beleidsmakers. In een open brief, ondertekend door meer dan 80 professoren en organisaties en enkele honderden individuele supporters, pleitten we voor meer investeringen in preventie rond een gezonde leefstijl. Covid bevestigde de hoogdringendheid en toonde de bikkelharde realiteit. Vooral voor mensen die kampen met overgewicht en obesitas, of chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, kanker en ademhalingsproblemen was het coronavirus genadeloos. Dat terwijl een gezonde levensstijl minstens 80% van hart- en vaatziekten en diabetes type 2, en 40% van de kankers kan voorkomen.

Maar zo’n gezonde leefstijl, da’s niet enkel een individuele verantwoordelijkheid. In een ideale wereld is de gezonde keuze de meest vanzelfsprekende, is gezonde voeding beschikbaar en betaalbaar voor iedereen, nodigt de openbare ruimte uit tot buitenspelen, is alcoholreclame uit het straatbeeld verdwenen en is er genoeg groen in de omgeving, wat mensen helpt tot rust te komen. Om van die ideale wereld de realiteit te maken, zijn er beleidsmakers met visie en straffe keuzes nodig.

Acht B’s als toegankelijkheidstoets voor methodieken en PU-taart om gezondheidsongelijkheid te verminderen (2020)

In 2020 nog geen verjaardagstaart voor Gezond Leven, maar wel een PU-taart! Ze is mooi verdeeld in 10 gelijke stukken: de 10 werkwijzen om aan gezondheid te werken met mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties. Want niet iedereen heeft evenveel kansen op een gezond leven. Met gezondheidsongelijkheid als gevolg. Een taart dus zonder slagroom, maar met een kers erop: het principe van proportioneel universalisme (PU).

Een andere tool die past binnen dat principe zijn de 8 B’s. Nee, dat is geen hippe meidengroep, maar een toetssteen die helpt om na te gaan of een preventief gezondheidsaanbod toegankelijk is voor iedereen. Ze staan voor bruikbaar, betaalbaar, bereikbaar, beschikbaar, bekend, betrouwbaar, begripvol en begrijpbaar.

Maar waarom vindt Gezond Leven het zo belangrijk om ook armoede als thematiek mee te nemen in haar werking? En wat veroorzaakt gezondheidsongelijkheid nu precies? Collega Tine Vangroenweghe legt het uit.

Lancering geluksdriehoek (2020)

Geluk, dat zit sinds eind 2020 in een klein (drie)hoekje: Gezond Leven verzamelde alle belangrijke wetenschappelijke kennis over geluk in de geluksdriehoek. Dat resulteerde in drie bouwblokken van geluk – goed omringd zijn, jezelf kunnen zijn, je goed voelen - én een oranje bol, die ons soms uit balans brengt.

We mogen – letterlijk – van geluk spreken dat het model uiteindelijk de ‘geluksdriehoek’ werd gedoopt. Want het begrip ‘geluk’ bleek voer voor discussie: dekt die de lading van het brede ‘mentaal welbevinden’ wel voldoende? Communicatiestrateeg Koen Thewissen legt in dit filmpje uit hoe alle stakeholders hiervan – gelukkig – overtuigd raakten.

Nieuwe aanbevelingen rond beweging, sedentair gedrag en slaap (2021)

Hoeveel en waarom beweeg je het best, en wanneer zit je te vaak stil? Hoe lang slapen kleine kindjes het best? In 2018 kwam de WHO met aanbevelingen rond beweging, sedentair gedrag en slaap voor kinderen van 0-5 jaar en eind november 2020 met nieuwe aanbevelingen rond beweging en sedentair gedrag voor 6 jaar en ouder. Gezond Leven vertaalde dat advies stante pede naar de Vlaamse context, samen met een expertengroep en de Vlaamse overheid. Al in februari 2021 werd dit voorgesteld aan professionals en het grote publiek. Met deze snelle vertaling en aanpak was Vlaanderen de eerste in de Europese klas.

Verdient dat dan een kus van de juf en een bank vooruit? De aanbevelingen vormen een goede basis, maar er is veel meer nodig om álle mensen te helpen op hun weg naar voldoende beweging. Collega dr. Ragnar Van Acker vertelt wat en waarom.

Alleen nog neutrale sigarettenpakjes (2021)

Een felgekleurd sigarettenpakje met een flitsende merknaam en dito logo? Over enkele jaren is dat vintage. Sinds 1 januari 2021 mogen namelijk alleen nog neutrale sigarettenpakjes verkocht worden. Alle pakjes van alle merken kregen dezelfde uniforme kleur en vorm, merklogo’s of andere beelden zijn niet meer toegelaten. Dat maakt tabaksproducten veel minder aantrekkelijk, vooral in de ogen van jongeren.

Alleen nog neutrale verpakking

Het hoofddoel van deze verpakkingen is dan ook om jongeren te ontmoedigen om met roken te beginnen. Na een jarenlange strijd voor deze neutrale standaardverpakkingen slaagde de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving erin om ze in ons land in te voeren.