Wetgeving over tabak: zo zit het in België
Het gebruik van tabak is in verschillende wetten vastgelegd. Zo zijn er wetten rond het verkopen van sigaretten en andere tabaksproducten. Maar ook wetten die tabaksreclame verbieden. En wetten rond het rookverbod. Hier vind je een overzicht van de huidige Belgische wetgeving.
Het gebruik van tabak ligt in België strikt vast bij wet. Om verschillende redenen:
- niet-rokers beschermen tegen passief roken;
- jongeren beschermen tegen roken zodat ze rookvrij kunnen opgroeien;
- mensen helpen om te stoppen met roken, want roken is natuurlijk schadelijk voor de gezondheid;
- de afvalproblematiek van peuken indammen;
- brandgevaar verhinderen.
België behandelt e-sigaretten op dezelfde manier als gewone sigaretten. De tabakswetten gelden dus ook voor e-sigaretten. Lees meer over wetgeving en e-sigaretten. De verkoop van snus (met tabak) en nicotinezakjes is bij wet verboden in België.
Waar mag je niet (meer) roken?
December 2009: het keerpunt
Sinds 22 december 2009 is het bij wet verboden om te roken op afgesloten plaatsen die publiekelijk toegankelijk zijn. Dat geldt voor sigaretten, sigaren en pijpen. Maar dus ook voor e-sigaretten.
Wat zijn ‘afgesloten’ plaatsen?
Afgesloten plaatsen zijn door wanden afgesloten van de omgeving en voorzien van een plafond. Hun toegang is niet beperkt tot het gezin: ze zijn toegankelijk voor het publiek.
Roken is dus verboden in:
- publieke ruimtes
- onthaalruimtes
- kapsalons
- winkels
- gebouwen voor culturele evenementen
- sportzalen
- scholen
- jeugdhuizen,
- ziekenhuizen
- hotellobby’s
- enz.
Hoe zat het vóór 2009?
Mocht je voor 2009 dan overal roken? Neen. Het eerste rookverbod kwam er in 1947: in cinema’s en theaterzalen. Vanaf 1976 werd roken verboden in trams, bussen en metro’s. Maar vooral in het begin van deze eeuw kwamen er veel rookverboden bij. Op deze tijdlijn van het Huis van Alijn vind je alle jaartallen terug. Boeiend!
En wat in open ruimtes?
In verschillende open ruimtes en plaatsen in de oplucht geldt er geen wettelijk rookverbod: roken is er toegelaten.
Vanaf 31 december 2024 geldt er ook een rookverbod op verschillende publiek toegankelijke plekken waar veel kinderen komen:
- Speelterreinen
- Attractieparken
- Dierentuinen
- Kinderboerderijen
- Sportterreinen, waaronder alle terreinen die vanuit hun aard en doel als sportterrein beschouwd worden zoals skateparken, stadia, sportvelden... en ook de omliggende supporterzones. Tijdens meerdaagse muziekfestivals op sportterreinen is er een uitzondering voorzien.
Want kinderen kopiëren gedrag, ook rookgedrag. Als kinderen veel mensen zien roken, is de kans dat ze er zelf aan beginnen groter. Op deze plaatsen mag wel een rookzone worden geïnstalleerd. Deze moet duidelijk afgebakend zijn, uit het zicht liggen en niet hinderlijk zijn voor niet-rokers .
Daarnaast wordt het vanaf 31 december 2024 ook verboden om te roken binnen een straal van 10 meter aan de in- en uitgangen van
- Woonzorgcentra, centra voor kortverblijf, rust- en verzorgingstehuizen
- Ziekenhuizen
- Kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang (Voor opvang die plaatsvindt in woningen geldt een rookverbod enkel tijdens de opvanguren en de perimeter van 10 meter geld is voor deze plaatsen niet van toepassing)
- Scholen (van basis tot hoger onderwijs, academies voor deeltijds kunstonderwijs)
- Openbare bibliotheken
Ook buiten de openingsuren telt het rookverbod. Als de gevel minder lang is dan 10 meter dan loopt de rookvrije zone tot aan de grenzen van de gevel. De rookzone moet met duidelijke signalisatie aangegeven worden. Dat kan via wegmarkering, borden...) Signalisatie van reeds bestaande rookvrije initiatieven zoals Generatie Rookvrij worden ook getolereerd zolang ze de omvang van de rookvrije zone duidelijk weergeven.
Deze perimeter is vrij van rookzones. Indien deze al geïnstalleerd waren, moet deze verplaatst worden voor 31 december 2028.
Wettelijk rookverbod, ook in bedrijven
Ook in bedrijven is roken bij wet verboden. Zelfs al zit je alleen in een kantoor.
In bedrijven mag roken alleen in daarvoor bestemde rookruimtes. In die ruimtes mogen geen andere activiteiten plaatsvinden dan roken en ze moeten uitgerust zijn met een goed afzuigsysteem. Een grote kost dus. En werkgevers zijn niet verplicht om rookruimtes te installeren.
Bedrijven kunnen nog verder gaan dan de wetgeving en hun buitenterreinen rookvrij maken. Ze kunnen ook een kwaliteitsvol rookbeleid voeren. Lees daar hier meer over.
Rookverbod in scholen: een stapje verder
Schoolgebouwen vallen ook onder de wet van 22 december 2009: er mag dus niet gerookt worden. Maar voor scholen gaat de wetgeving verder: sinds 2018-19 geldt er een algemeen rookverbod in alle Nederlandstalige basis- en secundaire scholen en centra voor leerlingenbegeleiding. Er mag dus niet gerookt worden in afgesloten én open ruimtes, zoals de speelplaats. 24 op 24u 7 op 7. Ook in het weekend. Dat geldt ook voor e-sigaretten.
Verkoop en productie van sigaretten
Het verkopen en maken van sigaretten & co kan niet in het wilde weg. Er zijn strikte regels aan verbonden. Dit koninklijk besluit bevat een aantal van die regels.
Additieven en smaakstoffen in sigaretten
Roltabak en sigaretten bevatten veel meer dan alleen tabak. Fabrikanten voegen verschillende additieven toe om verschillende redenen. Invoerders en fabrikanten zijn wettelijk verplicht om alle ingrediënten en additieven van hun producten aan te geven. Hier vind je een overzicht van alle tabaksproducten in België, mét ingrediënten.
Volgende toevoegingen zijn verboden in tabaksproducten:
- vitaminen of andere stoffen die de indruk wekken dat ze minder schadelijk zijn
- cafeïne of andere oppeppende stoffen
- stoffen die de rook kleuren
Wettelijke leeftijd om tabak te kopen
Onder de 18 jaar mag je geen tabaksproducten kopen in België. Tabaksverkopers zijn verantwoordelijk voor aan wie ze verkopen. Het is wettelijk verplicht klanten die er jonger uitzien dan 25-jaar te vragen om hun identiteitskaart te tonen. Online verkoop van sigaretten is verboden.
De verpakking van sigaretten
Sigarettenpakjes zien er allemaal een beetje gelijkaardig uit. Niet toevallig. Want ook hun uitzicht ligt bij wet vast:
- Op elke verpakking moet een waarschuwing zoals ‘Roken is dodelijk – Stop nu’ staan.
- Die waarschuwing staat in zwarte letters op een witte achtergrond (sinds 2002).
- Waarschuwingen moeten een zwarte rand hebben.
- De waarschuwing is in de drie landstalen.
- Er moeten kleurenfoto’s op die de schadelijke gevolgen van roken tonen (sinds 2007).
- De waarschuwing en foto’s moeten 65% van de voor- en achterkant van het pakje bevatten.
- Het nummer van Tabakstop (0800 111 00) is verplicht (sinds januari 2011).
Ook roltabak, nóg schadelijker dan 'gewone' sigaretten, moet gecombineerde gezondheidswaarschuwingen en het nummer van Tabakstop bevatten.
Vanaf 2020 ging België nog een stapje verder: dan werden neutrale pakjes ingevoerd.
- Elke verpakking krijgt een groenbruine kleur.
- Het merk, type en de hoeveelheid moet in een standaard lettertype vermeld worden.
- De gezondheidswaarschuwingen blijven natuurlijk verplicht.
Deze verplichting is van toepassing op sigaretten, rol- en waterpijptabak maar ook voor aanverwante producten zoals blaadjes, sigarettenhulzen en filters.
Uitstalverbod
Op 1 april 2025 zal het verboden zijn om tabaksproducten uit te stallen. Dat wil zeggen dat sigarettenen en andere soortgelijke producten niet zichtbaar in een gesloten kast moeten zitten. De klant die tabak wenst te kopen moet expliciet vragen naar de producten.
Verkoopverbod
Een ander verbod dat op 1 april 2025 in voege gaat is het verbod op verkoop van tabak in voedingswinkels van meer dan 400m².
Reclame voor sigaretten
Voor tabak geldt er een algemeen relameverbod. Dit is geregeld door de wet van 22 januari 1977.
Elk pakje moet traceerbaar zijn
Elke verpakkingseenheid van sigaretten en roltabak voor de Europese markt moet een unieke identificatiemarkering hebben sinds 20 mei 2019. Er is een overgangsperiode van 1 jaar. Vanaf 20 mei 2024 is dit ook verplicht op sigaren, cigarillo’s, waterpijptabak en nieuwe soorten producten zoals verhitte tabaksproducten. In België is dit geregeld in een koninklijk besluit.
Het doel van deze maatregel is illegale producten tegengaan en verhinderen dat niet-conforme producten op de markt komen. En dat is nodig. Want sommige valse sigaretten zouden heel toxische stoffen bevatten. Hierdoor worden sigaretten nóg schadelijker dan ze al zijn.
Concreet: tabaksproducten moeten een unieke identificatiemarkering hebben. Die markering toont waar en wanneer de tabak werd geproduceerd, welke machines ervoor zijn gebruikt, waar de tabak werd opgeslagen … En dit tot aan de detailhandel.