Stap 1: breng de situatie in kaart
Je gaat van start. Misschien ken je de buurt nog niet erg goed. Begin dan met je in te leven.
Wat breng je in kaart?
- Wat is het profiel van de buurtbewoners? (Hoeveel personen/gezinnen wonen er, hoe oud zijn de inwoners, hoeveel mensen krijgen een verhoogde tegemoetkoming, hoe tevreden zijn ze over de buurt?)
- Wat is het rookgedrag in de buurt? Hoeveel rokers zijn er? Willen mensen stoppen met roken? Wordt er in huis gerookt?
- Hoe kijken buurtbewoners naar roken?
- Welke relevante partners zijn er in de buurt?
Waarom?
Het is de bedoeling om te achterhalen wat er leeft in de buurt op het gebied van roken. Dankzij die analyse krijg je inzicht in datgene waarop je kan inzetten om een rookvrije buurt meer sociaal aanvaard te maken.
Hoe breng je dat in kaart?
Online vind je al heel wat informatie. Via deze bronnen kan je je buurt ook vergelijken met je gemeente/stad of Vlaanderen.
- Provincie in cijfers: hier vind je informatie over bevolkingsaantallen, leeftijd van de buurtbewoners, inkomen, opleidingsniveau, … Veel van deze data zijn ook beschikbaar op buurtniveau en op niveau van statistische sector. Een handleiding om deze databank te gebruiken, vind je linksboven onder ‘inhoud’.
- Geopunt Vlaanderen: op deze kaart zie je of er in jouw buurt scholen, zorgvoorzieningen, … zijn. Het kan handig zijn om hen te betrekken bij de uitwerking van acties. Selectie op statistische sector is ook hier mogelijk.
- Gemeente en stadsmonitor: deze tool omvat voor elke gemeente cijfers uit een driejaarlijkse burgerbevraging. De cijfers zijn verzameld op gemeente- of stadsniveau, maar bevatten ook informatie over hoe burgers de buurt waarin ze wonen ervaren (buurthinder, sociaal weefsel, tevredenheid over de buurt). Ook andere thema’s, zoals armoede, zorg en gezondheid worden aangehaald.
- Lokale gezondheidsenquête: bij Sciensano kunnen lokale besturen een lokale versie van de gezondheidsenquête laten uitvoeren. Deze brengt ook de rookstatus van de bevolking in kaart.
TIP: misschien heb je in het verleden al een analyse gemaakt van de buurt. Gebruik dit als basis.
Daarnaast kan je ook extra informatie verzamelen door middel van interviews, gesprekken, een workshop of dialoogavond, observaties of door een vragenlijst te verspreiden. Er zijn handleidingen beschikbaar om deze methoden goed uit te voeren.
Samen met partners de situatie in kaart brengen
Je hoeft niet alles alleen te doen. Voor je start, kan je een werkgroep oprichten met geïnteresseerde partners en buurtbewoners.
Een werkgroep opzetten
Bestaat er al een overleg met buurtbewoners en/of organisaties in de buurt? Dit is perfect als werkgroep.
“Wees je ervan bewust dat iedereen het druk heeft. Bekijk wat je zelf trekt en waarvoor er partners nodig zijn. Doe dit voor je begint. Goede relaties met externen zijn belangrijk. Weet wel dat hoe concreter het wordt, hoe beter je moet aftoetsen. Zo was bij ons iedereen enthousiast om een bepaalde plek rookvrij te maken, maar hadden ze liever niet dat we dit bekendmaakten met krijt op de stoep.
Frederik, Buurtwerker in Menen
Is er nog geen werkgroep aanwezig in de buurt? Dan kan je er zelf eentje opzetten. Ga in gesprek met buurtbewoners, buurtorganisaties, buurtverenigingen, wijkgezondheidscentrum, jeugdvereniging, scholen… je kan hierin zeer breed gaan. Het belangrijkste is dat er in de werkgroep zowel buurtbewoners als professionals die actief zijn de buurt zitten.
Overleggen
In deze stap trek je het proces op gang. Dit kan je bespreken op deze eerste samenkomst:
- het traject dat je gaat volgen;
- de mensen die je nog kan betrekken bij de werkgroep: wie mis je nog? Waarom betrek je deze mensen? Heb je daar contactgegevens van?;
- de drempels en opportuniteiten die er zijn per deelnemer: welke inwoners van de buurt bereikt de deelnemer? Hoe kan de deelnemer bijdragen aan het project en wat maakt het moeilijk om bij te dragen?;
- de data die je nog nodig hebt en hoe je die gaat verzamelen;
- de acties die er in het verleden al rond roken in de buurt werden georganiseerd. Wat ging er goed en wat minder?
Presentatie downloaden voor de Kick-off van de werkgroep. In de nota’s vind je wat je bij elke slide kan vertellen.
Tools om je te helpen bij deze stap
- Basiskennis over roken en gezondheidsongelijkheid
- Basiskennis over nicotineverslaving
- Basiskennis over co-creatie
Inspiratie uit de praktijk
Poperinge
In Poperinge werd de online beschikbare sociodemografische informatie over de buurt en haar inwoners samengevat in een overzichtsdocument. Het verzamelen van informatie bij de inwoners van de Bellewijk gebeurde via een vragenlijst, die verspreid werd via een flyer in de brievenbus. Ingevulde flyers konden binnengebracht worden in het buurthuis of (buiten de openingsuren) in de brievenbus van de buurtwerking gepost worden.
Kessel-Lo
In Kessel-Lo werd een werkgroep opgericht. Daarvoor werd promotie gevoerd. Op verschillende plekken werden posters opgehangen, verschillende partners werden gemaild en flyers werden uitgedeeld. Ook op Facebook werd de kick-off aangekondigd.
In deze buurt werden extra data verzameld via een online bevraging. De online vragenlijst werd verspreid via sociale media.
Positief: de vragenlijst werd veel ingevuld.
Wat kon beter: vooral de middenklasse werd bereikt. Om dat op te vangen, werden er interviews gedaan met enkele organisaties uit de buurt die werken met mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie en met de buurtbewoners van de organisatie. Deze bevraging gebeurde aan de hand van deze interviewguide.
“De samenkomstmomenten waren positief. Zeer interessant en zeer interactief. Het was wel niet gemakkelijk om veel mensen uit de buurt te bereiken. Volgende keer moeten we misschien meer aansluiten bij bestaande groepen, zoals de projectgroep Zorgzame Buurt.” Christel Teamcoach Buurtteam Kessel-Lo, Zorgzaam Leuven
In Kessel-Lo maakten we een rapport op basis van cijfers die we online vonden en een online bevraging in de buurt. We bakenden specifieke statistische sectoren af. Dit is een heel gedetailleerd rapport.
Mechelen
In Mechelen werd het overzicht op basis van de online cijfergegevens over het Oud Oefenplein aangevuld met informatie uit een bevraging bij de buurtbewoners. Ze konden op 3 manieren hun mening geven:
- online vragenlijst (werd via mail en social media uitgestuurd + via QR-code op de flyer);
- fysieke vragenlijst (een zelf in te vullen flyer werd gepost in de brievenbus van alle woningen in de buurt, deze kon ingevuld terugbezorgd worden via de brievenbus van de lokale trekker en het lokaal dienstencentrum);
- gesprek (de vragenlijst werd ook afgenomen door (jonge) vrijwilligers bij mensen op straat (op het pleintje, aan de frituur, …) en bij de oudere inwoners of bezoekers van het lokaal dienstencentrum, tijdens de lunch of activiteiten (volksspelen, yoga, vader- en moedergroep). De bevraging werd ook bij enkele ouders afgenomen aan de poort van 2 lagere scholen aan de rand van de wijk.
Via affiches aan de sporthal, het lokaal van Salaam, het lokaal dienstencentrum, bij een lokale bakkerszaak, kruidenierswinkel, vishandelaar en huisarts werden buurtbewoners ook opgeroepen om de bevraging in te vullen.
Er werd ook een werkgroep opgericht met partners uit de buurt. Verschillende partners, die elk een specifiek doelpubliek uit de wijk bereiken (jongeren, ouderen, huurders, ...), werden gemaild en aangesproken met de vraag om hun schouders mee onder het project te zetten. Via een filmpje op Facebook en op de website van Salaam maakten de buurtbewoners kennis met de werkgroep en het project.
Na afloop van de bevraging werden de resultaten voorgesteld aan de buurtbewoners en enkele lokale beleidsactoren op een dialoogavond. Er werd bij hen ook gepeild naar welke acties op basis van de bevraging zouden kunnen worden uitgevoerd (zie stap 2). Op de dialoogavond gaf de lokale huisarts Riffi een presentatie over de risico’s van roken en deelde hij ervaringen uit zijn praktijk. Er was ook een infosessie van tabakoloog Margot uit het AZ Sint-Maarten over rookstop en de beschikbare hulpmiddelen . Met een videoverslag van de dialoogavond werden ook de buurtbewoners die niet aanwezig waren, achteraf op de hoogte gebracht.
“Uit de bevraging bleek dat een zeer groot aantal van de rokers aangaf te willen stoppen met roken. Stad Mechelen ondersteunt het project Rookvrije Buurt en wil buurbewoners aanmoedigen en ondersteunen bij het stoppen met roken. Het levert gezondheidswinst op en is voordelig voor de portemonnee en het milieu.” Anne Wittevronghel, Projectmedewerker Gezondheidsbevordering Stad Mechelen
“Het motto van Project Salaam is dat je een ambassadeur hoort te zijn voor jezelf, je familie en stad. Onder andere gezond zijn en alles proper maken/houden is een belangrijk onderdeel daarvan. Daarom engageren we ons om op eigen initiatief en samen met onze leden de wijk proper en gezond te houden.” - Youssef El Yagoubi - Oprichter Salaam Mechelen vzw
Positief: de hele wijk werd bereikt via de flyer en de vragenlijst werd veel ingevuld.
Wat kon beter: de 55- tot 75-jarige buurtbewoners vulden de bevraging amper in. Via gesprekken in het dienstencentrum werden er toch enkele onder hen bereikt. Een oproep bij de potentiële leden van de trajectgroep voor suggesties over hoe we, volgens hun ervaring en expertise, de respons op de bevraging konden verbeteren, leverde niets op.
Het oprichten van een werkgroep op het Oud Oefenplein verliep stroef. Veel partners uit de buurt hadden geen interesse om zich te engageren, gaven aan dat de doelstellingen van het project te ver lagen van de eigen prioriteiten of haakten af doorheen het traject. Hierdoor werd het project vooral uitgevoerd door de lokale trekker (Salaam Mechelen vzw) en het lokaal bestuur. Het lokaal dienstencentrum verleende logistieke steun. Dit had een impact op welke buurtbewoners wel en niet bereikt werden.
Menen
In Menen werden mensen uitgenodigd via deze berichten, verspreid via mail en sociale media.
Naast de hierboven vermelde online bronnen werd in Menen centrum ook een bevraging uitgevoerd bij de buurtbewoners zelf. Zij konden op 3 manieren hun mening geven:
- online vragenlijst via Google Formulieren (werd via mail en social media uitgestuurd);
- fysieke vragenlijst die mensen zelfstandig konden invullen;
- tijdens een gesprek met een professional (bv. CAW-medewerker).
Positief: de verschillende bevragingen bereikten een brede groep mensen.
Net als in Kessel-Lo maakten we in Menen een rapport op basis van cijfers die we online vonden en een online bevraging in de buurt. We bakenden specifieke statistische sectoren af. Dit is een heel gedetailleerd rapport.
“Het is goed om te vertrekken vanuit een objectieve analyse. Zo kan er onderbouwd te werk worden gegaan.”
Stefaan, Projectcoördinator Zorgzame buurt, Menen