Fogging

Hoe word je blootgesteld?

Wat fogging nu precies veroorzaakt, is nog niet helemaal duidelijk. Bij onderzoek worden op de verkleurde oppervlakken wel steeds semi-vluchtige organische stoffen (SVOS) gevonden. Dit zijn stoffen die iets minder vluchtig zijn (verdampen bij hogere temperatuur) dan de vluchtige organische stoffen. Deze SVOS (waaronder weekmakers en brandvertragers) zijn dikwijls niet te ruiken enworden vaak niet vermeld als oplosmiddel op het etiket van een product. SVOS worden gebruikt in verschillende verven, lakken, vloerlijmen, kunststofmaterialen, tapijten, …Aangezien fogging meestal voorkomt in nieuwbouw- of gerenoveerde woningen, lijkt het heel aannemelijk dat deze stoffen verantwoordelijk zijn. Uit Noors onderzoek (onderzoeksinstituut NILU) blijkt dat een bepaalde stof (TMPD-MIB), die gebruikt wordt in zo goed als alle verven op waterbasis, een belangrijke rol speelt in het proces bij de vorming van de zwarte aanslag. Ook komt het vermoeden uit dit onderzoek naar voren dat de zwartkleuring waarschijnlijk pas optreedt bij een hele lage relatieve luchtvochtigheid (<15%) in de woning.

Fogging zou veroorzaakt kunnen worden doordat de SVOS verdampen en onder bepaalde omstandigheden, zoals een lage luchtvochtigheid, grotere deeltjes vormen met stofdeeltjes in de lucht, waarna ze neerslaan op bepaalde oppervlakken. Het lijkt erop dat daarbij de luchtstromen ook een rol spelen. Vandaar de vaak duidelijkere zwartverkleuring boven radiators.
Een andere theorie is dat de SVOS neerslaan op materialen zoals kunststofoppervlakken, en deze hierdoor wat "kleverig" zijn. Bij luchtstromingen kunnen de stofdeeltjes uit de lucht dan vastplakken op de SVOS-bevattende oppervlakken. Dit zorgt dan voor de vuile kleverige laag. Dit noemt men ook wel het kleeffilm-effect.

Het zou ook kunnen dat de beide theorieën gelijktijdig plaatsvinden en samen zorgen voor de zwarte aanslag in de woning.

Hoe blootstelling beperken?

Het is meestal erg moeilijk om de oorzaak te vinden, maar het is soms wel de moeite om deze op te zoeken. Je kunt proberen de individuele factoren “uit te schakelen”.

Na onderzoek van heel wat gevallen in Duitsland en Nederland, bleken enkele factoren kenmerkend te zijn voor het ontstaan van fogging. Ze hoeven echter niet allemaal tegelijk aanwezig te zijn om fogging te veroorzaken:

• renovatiewerkzaamheden: gebruik van semi-vluchtige organische stoffen (SVOS) bevattende producten (verven, lakken, tapijten, kunststofplaten, …)
• bouwtechnische aspecten van de woning: de aanwezigheid van temperatuurverschillen, koude oppervlakken en koudebruggen, verminderde luchtdoorlatendheid (opgedreven isolatie zonder rekening te houden met het behouden of creëren van voldoende ventilatie)
• inrichting van de ruimte: de aanwezigheid van meubilair of producten die SVOS bevatten (bv. sommige laminaatsoorten, tapijten, …)
• gebruik van de ruimte: branden van kaarsen, open haard, …: de roet- en stofdeeltjes kunnen binden met de SVOS
• binnenklimaat en weeromstandigheden: de woning wordt verwarmd, luchtvochtigheid, elektrostatische lucht

Er lijkt niet echt een verband te zijn tussen roken in de woning en het voorkomen van fogging. De verkleuring kan in elk type woning, bij vrijwel elk type ventilatiesysteem, elke verwarmingsvoorziening, elk type geiser en elk fornuis voorkomen. Niet één woningkenmerk is hiermee als enkelvoudige oorzaak aan te wijzen, alhoewel de luchtvochtigheid wel een belangrijke factor lijkt te zijn.

Doordat SVOS minder snel verdampen dan vluchtige organische stoffen (VOS), duurt het ook langer voordatr ze volledig verdwenen zijn uit de producten waarin ze verwerkt zitten (verven, vinyltapijten, kunststoffen, …). De verdamping kan in de winter plots stijgen door het aanzetten van de verwarming. In combinatie met een hoge of juist erg lage luchtvochtigheid en het minder verluchten en ventileren (sluiten van vensters, deuren, roosters, …) kunnen deze stoffen zich binnen opstapelen en de verkleuring veroorzaken. Verlucht en ventileer daarom extra in het stookseizoen (zeker na bouwen of verbouwen). Ook kan het helpen om de woning continu te verwarmen in plaats van periodieke verwarming.

Vermijd grote temperatuursverschillen, zoals koudebruggen. Zorg ook dat de luchtvochtigheid in huis niet onder de 30% daalt. Maar vermijd ook een hoge luchtvochtigheid in de woning. Probeer de woning zo stofvrij mogelijk te houden, door gebruik te maken van een HEPA-filter in je stofzuiger en/of de woning met water te poetsen. Openhaard, kachels, olielampjes en kaarsen zorgen sowieso voor meer fijn stof in de woning en zijn voor een gezonde binnenlucht af te raden. Zorg dat er geen verbinding met je appartement en de parkeergarage is. Kies liefst voor bouwmaterialen met lage VOS en SVOS concentraties o.a. weekmakervrije materialen.

Het is vaak niet zo gemakkelijk de zwartkleuring te verwijderen. Intensief reinigen met water, allesreiniger, kunststofreiniger en dergelijke kan soms helpen. Sommige materialen kunnen zodanig aangetast zijn, dat ze niet meer te reinigen zijn.