Op weg naar een beleid rond mentaal welbevinden op het werk
Het is aan te raden om stapsgewijs te werk te gaan bij de opmaak en implementatie van een beleid rond mentaal welbevinden in je onderneming. Dit stappenplan helpt je daarmee.
Stap 1: Creëer een draagvlak
Fijn dat je van start wil gaan met een beleid dat erop gericht is om het mentaal welbevinden en de veerkracht van je medewerkers te verhogen.
Misschien ontstond de aandacht voor geestelijke gezondheid binnen de onderneming naar aanleiding van de resultaten van de (verplichte) risicoanalyse psychosociale risico’s, of naar aanleiding van een (reeks) incident(en), bijvoorbeeld door een toename in het aantal medewerkers met ziekteverlof om psychische redenen, burn-outs, een pestincident, een suïcidepoging … Misschien stond het punt al lang op de agenda maar ontbraken tot nog toe de tijd en de middelen. Of misschien is de onderneming bezig met een vernieuwde visie uit te tekenen waarbij mentaal welbevinden, veerkracht en mentaal kapitaal een prominentere plek krijgen.
Wat de reden ook is, ga altijd stapsgewijs te werk. Bouwen aan een beleid dat het mentaal welbevinden en de veerkracht verhoogt, kan pas slagen als er op alle ondernemingsniveaus bereidheid is om daaraan te werken. Structureel werken aan geestelijke gezondheidsbevordering kadert namelijk binnen het welzijnsbeleid, het personeelsbeleid én de organisatievisie.
Creëer daarom een draagvlak bij deze sleutelpersonen:
- De ondernemingsraad en de raad van bestuur
- De leidinggevenden en het middenkader
- Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk
- De arbeidsgeneeskundige dienst, de interne/externe dienst voor preventie en bescherming op het werk, de personeelsdienst (hrm)
- De vertegenwoordigers van diverse afdelingen/diensten
- De medewerkers
- De vakbonden en de werknemersvertegenwoordigers
- De ondersteunende diensten zoals de dienst Opleiding en Ontwikkeling en de sociale dienst
Stap 2: Breng de beginsituatie in kaart
Is er een draagvlak voor een beleid rond mentaal welbevinden binnen je onderneming? Dan kan je écht van start gaan. Een actieplan veerkracht en mentaal welbevinden begint met de noden, behoeften en mogelijkheden van je medewerkers en onderneming in kaart te brengen.
Stap 3: Bepaal prioriteiten en doelstellingen
Presenteer en bespreek de analyse van de beginsituatie binnen de werkgroep. Bepaal wat je wil bereiken met een beleid rond mentaal welbevinden. Je kan als onderneming niet alles in één keer realiseren. Stel dus prioriteiten en bekijk de haalbaarheid van mogelijke acties. Leg de lat niet te hoog en hou rekening met de beschikbare menselijke en financiële middelen.
Stap 4: Werk acties uit
Je hebt de beginsituatie in kaart gebracht, de prioriteiten bepaald en de doelstellingen geformuleerd. Top! Een duurzaam en kwaliteitsvol beleid rond mentaal welbevinden omvat een evenwichtige mix van acties. In een volgende stap zal de werkgroep daarom een actieplan veerkracht en welbevinden uitwerken. Dat actieplan kan gekoppeld worden aan het globale preventieplan dat voorgesteld wordt op het CPBW of het jaaractieplan dat binnen hr wordt opgemaakt.
Bedenk dat veel initiatieven die opgezet worden om het mentaal welbevinden en de veerkracht te versterken, ook medewerkers met geestelijke gezondheidsproblemen ondersteunen. Pas je zulke acties voor alle medewerkers toe? Dan heb je als extra voordeel dat ze medewerkers met psychische problemen helpen, zonder dat ze hun specifieke probleem bespreekbaar hoeven te maken.
Stap 5: Voer acties uit
1… 2… 3… Start! Na weken van grondige voorbereiding is je onderneming er eindelijk klaar voor! Een hele groep actoren zet zich met goesting achter de uitvoering van het actieplan veerkracht en welbevinden. Neem het actieplan erbij en voer het uit.
Stap 6: Evalueer en stuur bij
Meten is weten, wordt vaak gezegd. Hoewel het logisch lijkt om de vinger aan de pols te houden en het effect van het actieplan veerkracht en welbevinden na te gaan, wordt deze stap vaak vergeten. Ondernemingen voorzien zelden middelen voor de evaluatie van activiteiten die het mentaal welbevinden en de veerkracht versterken. Want het is niet altijd duidelijk welk ‘meetbaar’ effect je kan verwachten.
Nochtans is evaluatie een belangrijk onderdeel van het ontwerp en de uitvoering van het project. Evaluatie stelt je in staat om aan te tonen dat het actieplan werkt, dat het kwaliteitsvol is, en dat het effect heeft. Daarmee kan je de interesse van alle betrokkenen hernieuwen. Daarnaast kan je het belang van voortgezette investering bij het management opnieuw in de verf zetten.
Evaluatie dient ook om het actieplan bij te sturen en verbeteringen aan te brengen. De kwaliteit van het actieplan verbetert door regelmatig na te gaan wat werkt en wat beter kan, door te kijken of het actieplan uitgevoerd wordt zoals voorzien en voortdurend aandacht te hebben voor drempels en belemmerende en bevorderende factoren.
Evalueer niet alleen het effect van de acties, waarbij je rekening houdt met de beginsituatie en de concrete doelstellingen, maar ook de tevredenheid van de medewerkers en het proces.
Tips:
- Wees duidelijk over wat je precies wil meten.
- Hou het eenvoudig.
- Gebruik de analyse van de beginsituatie om je evaluatie te richten. Bracht je de beginsituatie in kaart via een bestaand analyse-instrument of via de veerkrachttest? Dan kan je waarschijnlijk hetzelfde instrument gebruiken om te evalueren.
- Stel duidelijke, concrete vragen. Focus op een beperkt aantal vragen. Evalueer activiteiten.
- Betrek belanghebbenden bij de evaluatie voor verschillende inzichten en ideeën.
Maak een kort evaluatieverslag op, trek conclusies en stuur bij waar dat nodig is. Deel de resultaten met de werkgroep en sleutelfiguren (inclusief het management en het middenkader). Communiceer ook naar alle medewerkers (bv. via het intranet of het personeelsblad).
Stap 7: Veranker in het organisatiebeleid
Het mentaal welbevinden en de veerkracht van medewerkers bevorderen is een continu proces in een onderneming. Het is een cyclische beweging. Na de opmaak van je actieplan veerkracht en welbevinden kan je kortetermijneffecten verwachten. Maar een duurzaam effect op mentaal welbevinden vraagt om volgehouden inspanningen in je onderneming. Probeer de maatregelen en activiteiten daarom te integreren in de dagelijkse ondernemingsroutine en aan de doelstellingen van de organisatie, bijvoorbeeld aan het globale preventieplan of hr-jaarplan.
Enkele voorbeelden:
- Zet geestelijke gezondheidsbevordering en de thema’s mentaal welbevinden regelmatig op de agenda van werkoverleg.
- Besteed in het jaarlijkse functioneringsgesprek aandacht aan mentaal welbevinden, veerkracht, bevlogenheid, mentaal kapitaal, persoonlijke groei en talent.
- Neem het beleid rond geestelijke gezondheidsbevordering op in de plannings- en controlecyclus van de onderneming.
- Integreer geestelijke gezondheid in het kwaliteitsbeleid van de onderneming.
- Moedig het management aan om zich bij te scholen rond geestelijke gezondheidsbevordering, de deelaspecten ervan (mentaal welbevinden, veerkracht, bevlogenheid, mentaal kapitaal, persoonlijke groei) en determinanten.
- Maak van het project mentaal welbevinden of de activiteiten een vast punt op de agenda van vergaderingen en een vaste rubriek in het personeelsblad of andere communicatiekanalen.
- Blijf letten op signalen van individuele en organisatiestress.
- Verzeker de continuïteit door de acties te verankeren in het personeels- en welzijnsbeleid.
Ook in deze fase blijft een cruciale rol weggelegd voor communicatie. Blik terug op de communicatie doorheen de gevolgde stappen. Verbeter indien nodig. Blijf voldoende en enthousiast communiceren om het draagvlak te behouden of te vergroten. Communiceer over de veranderingen in het beleid. Gebruik daarbij de taal die past binnen de ondernemingscultuur. Je manier van communiceren regelmatig bijsturen helpt ook om de aandacht van de betrokkenen te behouden.
Een beleid rond mentaal welbevinden is geen eiland, maar moet echt deel uitmaken van een ruimer gezondheidsbeleid in je onderneming. Leg daarom zo veel mogelijk links naar andere thema’s. Gezonde voeding, bewegen en voldoende slaap hebben een positieve invloed op de geestelijke gezondheid. Als je acties opzet rond mentaal welbevinden, kan je ook aandacht besteden aan de sociale en fysieke gezondheid (voeding, bewegen en lang stilzitten, slaap).
Voorbeelden om het draagvlak te boosten
- Breng het beleid rond geestelijke gezondheidsbevordering als item op de personeelsvergadering of het teamoverleg. Hiervoor kan je de kant-en-klare powerpoint Geestelijke Gezondheidsbevordering op het werk gebruiken.
- Organiseer een studiedag of een workshop rond geestelijke gezondheidsbevordering of één van haar deelaspecten: veerkracht, mentaal welbevinden, bevlogenheid, mentaal kapitaal, persoonlijke groei.
- Leg de infographic Geestelijke Gezondheidsbevordering op het werk voor.
- Geef ruchtbaarheid aan de plannen via de bestaande communicatiekanalen van de onderneming: de interne/externe nieuwsbrief, het elektronische prikbord voor medewerkers, de memo’s voor de verschillende diensten/afdelingen … Voeg zorg voor de (mentale) gezondheid van medewerkers als item toe op de website.
- Verspreid de communicatiematerialen van de geluksdriehoek binnen je onderneming