Hoe lang zit de Vlaming dagelijks stil?
Hoe lang zit de Vlaming elke dag stil? Het Vlaams Instituut Gezond Leven wilde het weten en bestudeerde daarom tal van binnen- en buitenlandse wetenschappelijke werken over lang stilzitten. Duik je mee in de resultaten?
Volwassenen (18 t.e.m. 64 jaar)
Vlaamse volwassenen zitten, volgens een studie met zitmetertjes (Spittaels et al., 2012), dagelijks gemiddeld 8,3 uur. Dat is 57 procent van hun dag, slaapuren niet meegerekend.
Kijken we naar de man-vrouwverhouding, dan blijkt uit diezelfde studie dat mannen 8,7 uur per dag zitten (59 procent). Vrouwen doen het iets beter, met 8,1 uur per dag (51 procent).
De Belgische nationale Voedselconsumptiepeiling van 2015 is een grootschalig onderzoek naar de voedings- en bewegingsgewoonten van de Belgen. Volgens die peiling zitten Belgische volwassenen gemiddeld 6 uur en 39 minuten per dag en brengen ze daarvan 53 minuten in de wagen door.
Volgens de Gezondheidsenquête van 2018 zitten Vlamingen van 15 jaar en ouder 5,8 uur per dag. Mannen melden hierbij significant meer uren dan vrouwen: resp. 5,9 en 5,5 uur zitten per dag. Maar liefst 44% van de Vlamingen geeft aan dat hun werk vooral uit zittende en staande activiteiten bestaat.
Uit de Preventiebarometer van 2022 blijkt dat de Vlaamse bevolking 6,1 uur per dag zit. De volgende groepen brengen gemiddeld genomen meer tijd zittend door: mannen, 18-34-jarigen, hoogopgeleiden, personen die gemakkelijk rondkomen met hun gezinsinkomen, personen die de beweegaanbeveling niet halen en zij die hun fysieke omgeving als negatiever beoordelen om te bewegen.
Wanneer zitten we het meest?
Als we werken. Zo brengen Vlaamse bedienden en kaderleden maar liefst 70 procent van hun werktijd door op hun bureaustoel (De Bourdeaudhuij et al., 2013). Dat is 5,5 uur per dag, die ze maar vier keer onderbreken om de benen te strekken.
Volgens de cijfers van de Gezondheidsenquête van 2018 zit de Vlaming ook veel in zijn vrije tijd. Zowat één op de vier volwassenen brengt ook die tijd het liefst zittend door. En dan bij voorkeur achter een scherm, want daar gaan de meeste uren zittijd naartoe. Smartphone, tablet, laptop of tv: de Vlaming nestelt er zich graag voor in zijn zetel.
Maar jongvolwassenen zitten toch minder? Dat had je gedacht! 20 procent van de 20-jarigen is op weekdagen al gauw 2 uur zoet met een scherm. Op zaterdag en zondag is dat zelfs nog bijna 70 procent meer.
Ouderen (65-plussers)
Vlaamse ouderen zitten, volgens een studie met zitmetertjes (Van Cauwenberg et al., 2015), meer dan 9,5 uur per dag stil.
Dit weten we uit deze studie ook over het zitgedrag van ouderen:
- mannen zitten 32 minuten meer per dag dan vrouwen
- Vlaamse ouderen zitten het meest ’s avonds en het minst ’s ochtends
- 75-plussers zitten ’s avonds evenveel als 65-plussers, maar 75-plussers zitten overdag wel meer stil: in totaal zitten ze 35 minuten per dag meer dan 65-plussers
- Vlaamse ouderen kijken elke dag ruim vier uur tv
Ook de Gezondheidsenquête van 2018 onderzocht het zitgedrag van ouderen. Volgens deze studie spenderen 65 tot 75 jarigen gemiddeld bijna 5.5 uur per dag aan zitten of rusten en loopt dit bij 75 plussers op tot gemiddeld 6.5 uur per dag.
Kinderen en jongeren (6 t.e.m. 17 jaar)
Uitgebreide tests bij kinderen en jongeren in Vlaanderen met een accelerometer, een toestel waarmee je beweging meet, brachten deze markante cijfers aan het licht:
- 6- tot 12-jarigen zitten gemiddeld zo’n 7 uur per dag. Dat is maar liefst de helft van de tijd dat ze wakker zijn.
- Bij de 12- tot 18-jarigen ligt dat cijfer nog hoger. Zij brengen zo’n 8 uur per dag zittend door.
Doen ze het beter in andere Europese landen en de Verenigde Staten? Nee, daar zijn kinderen en jongeren in hetzelfde bedje ziek.
De verklaring voor dat lange stilzitten? Deels het schoolleven. Brengen Vlaamse kinderen in de lagere school 39 procent van hun tijd door op hun stoel, dan wordt dat in de middelbare school 51 procent.
Hoe besteden 6- tot 12-jarigen hun tijd op een weekdag, als ze niet op school zijn?
- 20 procent tuurt meer dan 2 uur naar een smartphone, tablet of tv. En in het weekend stijgt dat zelfs tot 60 procent.
- Meer dan een half uur heeft de gemiddelde 6- tot 12-jarige niet nodig om zijn huiswerk te maken.
- Naar school gaan met de auto of de bus neemt elke dag zo’n 40 minuten in beslag.
- Kinderen tussen 6 en 12 jaar zitten elke dag bijna 45 minuten stil. 40 minuten daarvan gaan op aan:
- eten
- zich verzorgen (tanden poetsen, in bad gaan)
- helpen in het huishouden
In 2015 bundelde het Vlaams Instituut Gezond Leven op basis van internationale en nationale wetenschappelijke literatuur de belangrijkste bevindingen over sedentair gedrag (waaronder de toen meest recente cijfers) in een syntheserapport. De hierboven beschreven cijfers zijn conclusies uit dit syntheserapport.
De Health Behaviour Change Studie focust op Vlaamse kinderen en jongeren. Uit dit onderzoek blijkt dat leeftijd en geslacht een bepalende rol spelen. Enkele cijfers uit 2022:
- 5% van de 11- tot 18-jarige jongeren rapporteert niet meer dan twee uur schermtijd per dag (dit is de gezondheidsaanbeveling), zoals televisie, video’s, dvd’s en andere ontspanning op een scherm. Dit aandeel is gelijk bij de jongens (4.9%) en de meisjes (5%).
- Neem je de periode van 2014 tot 2022 onder de loep? Dan zie je geen goede evolutie. In 2014 behaalde nog 10,5% de aanbeveling, bij de meisjes was dit 11,6%. In 2018 was de prevalentie voor de jongens en de meisjes afzonderlijk nog respectievelijk 6,6% en 9,1%.
- 11- tot 12-jarigen zijn duidelijk minder met schermpjes bezig dan de oudere adolescenten: 11,9% van de 11- tot 12-jarigen haalt de aanbeveling. Bij de 17- tot 18-jarige jongeren is dit slechts 2%.
Op een weekdag trekken jongeren gemiddeld ongeveer 45 minuten uit voor huiswerk, 40 voor gemotoriseerd transport, 30 voor vrijetijdsbestedingen waarbij ze zitten en 45 aan zitten tijdens de maaltijden, persoonlijke verzorging en huishoudelijke taken (Gezond Leven, 2015).
Kleuters (3 t.e.m. 5 jaar)
Wie ‘kleuter’ zegt, denkt meteen aan beweeglijke en energierijke ukjes. Toch zitten Belgische kleuters elke dag 6,5 tot 9 uur stil (Gezond Leven, 2015). En dat is al gauw 50 tot 80 procent van de tijd dat ze wakker zijn.
Deze cijfers vallen niet uit de lucht. Veel wordt duidelijk als je weet dat bij Belgische kleuters 76 procent van de 3- tot 5-jarigen met de auto of het openbaar vervoer naar school komt. Dat neemt gemiddeld zo’n 89 minuten per week in beslag, becijferde de Voedselconsumptiepeiling (2014).
Kleuters mogen maximaal 1 uur per dag voor een scherm doorbrengen. Volgens de Voedselconsumptiepeiling gaat 36 procent van de Belgische kleuters daar elke weekdag over en tijdens het weekend is het hek helemaal van de dam. Op zaterdag en zondag zit liefst 75 procent van de kleuters meer dan een uur per dag voor zijn of haar favoriete scherm.
Dit zijn de grootste boosdoeners bij Vlaamse kleuters:
- tv-kijken: 1 uur per dag (in het weekend zelfs 2 uur)
- met de computer spelen: 15 minuten per dag (op weekenddagen 30 minuten)
- zittend spelen: elke dag meer dan een uur (op zaterdag en zondag bijna 2,5 uur).