Bewegen met COPD: waarom, hoeveel en hoe?
COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease, en is een chronische longziekte waarbij de luchtwegen ontsteken en vernauwen. Je kan er alsmaar moeilijker vrij door ademen. Vandaar dat het een ‘obstructieve’ ziekte wordt genoemd. Daarnaast maken je luchtwegen te veel slijm aan waardoor je gaat hoesten. De voornaamste symptomen zijn dus kortademigheid en hoesten. In 90% van de gevallen is roken de hoofdoorzaak.
Waarom bewegen bij COPD?
Wie regelmatig beweegt vermindert het risico op het ontwikkelen van COPD. Roken is een sterke risicofactor: lichaamsbeweging wordt daarom het best gecombineerd met rookstop.
Wanneer je beweegt zal je sneller ademen. Hierdoor kan je kortademig zijn en kunnen je spieren snel vermoeid geraken. Toch kunnen personen met een stabiele staat van COPD, door regelmatig te bewegen, hun kortademigheid, levenskwaliteit, maximale capaciteit en spierkracht verbeteren.
Voor personen met een plotse verergering van klachten, is het belangrijk om direct na de verergering met lichaamsbeweging te beginnen. Niet alleen om de levenskwaliteit te verbeteren, maar ook om de kans op (her)opname in het ziekenhuis te verkleinen. Bij zo’n plotse verergering start je dus best in de vroege herstelfase met beweging.
Bij personen met stabiele COPD wordt lichaamsbeweging aanbevolen omdat er bewijs is dat het:
- de levenskwaliteit verbetert,
- de aerobe fitheid verbetert,
- kortademigheid (dyspneu) verbetert,
- en de spierkracht vergroot.
Bij personen met een plotse verergering is het aanbevolen om meer te bewegen in het dagelijks leven, gevolgd door spierversterkende activiteiten en aerobe beweging in de vroege herstelfase omdat er bewijs is dat het:
- de levenskwaliteit verbetert,
- de aerobe fitheid verbetert
- en heropname in het ziekenhuis vermindert.
Hoeveel beweeg je best bij COPD?
Om de bovenstaande effecten te bekomen, wordt bij COPD de volgende hoeveelheid beweging aanbevolen:
| Aerobe lichaamsbeweging° | Spierversterkende activiteiten | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Intensiteit | Duur min./week | Frequentie keer/week | Aantal* | Herhalingen** | Sets*** | Sessies/week |
Matig°°
|
Ten minste 150 | 3-7 | 8-10 | 8-12 | 1-3 | 2-3 |
| OF | ||||||
Hoog°°°
|
Ten minste 75 | 3-5 | ||||
| Of een equivalente combinatie van matige en hoge intensiteit°°°° | ||||||
*bv. squats, push-ups... ** aantal keer je de oefeningen doet bv. 10 squats... ***bv. 2 à 3 keer 10 squats... °matig of hoog intensieve beweging waarbij je sneller gaat ademen en je hart sneller slaat. °°Hartslag en ademhaling gaan sneller bv. wandelen of fietsen... °°°Hartslag en ademhaling zijn veel sneller en je zweet bv. stevig doorwandelen of joggen, bergop fietsen, in de tuin werken... °°°°1 min aan hoge intensiteit telt voor 2 min aan matige intensiteit bv. gedurende minstens 90 min/week (30 min 3 dagen/week, waarbij 1/3 aan matige intensiteit en 2/3 aan hoge intensiteit).
Deze hoeveelheid beweging voldoet aan de algemene beweegaanbevelingen. Een bijkomende aanbeveling is dus niet nodig.
Welk soort beweging doe je best bij COPD?
Er bestaat niet één eenzijdige aanbeveling voor beweging die opgaat voor alle COPD-patiënten. Iedereen is anders. Iedereen heeft andere klachten, noden en grenzen. En iedereen start ook op een ander niveau. Het is dus niet de bedoeling dat al deze aanbevolen beweging in één keer wordt nagestreefd. Verantwoord opbouwen en stap voor stap vooruitgaan is de boodschap: elke stap telt!
10 beweegtips voor mensen die lijden aan COPD
- Gebruik de bewegingsdriehoek om te starten.
- Het is aanbevolen om eerst een behandeling te voorzien op voorschrift van een longarts en onder begeleiding van een kinesitherapeut of fysisch arts. Na de behandeling blijf je best zelfstandig in beweging. Je kan dan eventueel beroep doen op een Bewegen Op Verwijzing-coach. Zo’n coach werkt samen met jou een beweegplan op maat uit en zoekt daarbij naar makkelijke manieren om meer te bewegen in het dagelijkse leven. De coach motiveert jou om vol te houden en om de beweegdoelen te halen.
- Voor personen met zware kortademigheid kunnen aangepaste oefeningen worden voorzien die het centrale bloedsomloopsysteem niet te veel belasten, zoals het trainen van één arm of been of flexibiliteitsoefeningen.
- De aerobe lichaamsbeweging aan matige of hoge intensiteit kan zowel continu als met intervallen (van 1 à 3 minuten) worden uitgevoerd.
- Ook als het zuurstofgehalte in het bloed te laag is (zuurstofsaturatie <88%) tijdens aerobe beweging, kan de intensiteit verminderd worden en kan er met intervallen gewerkt worden.
- Als je in het ziekenhuis belandt door een verergering van de symptomen, is het aanbevolen om ook daar lichte beweging te doen. Denk bijvoorbeeld aan wandelen in de gang.
- Bij een hoge BMI (te veel lichaamsgewicht) is het aanbevolen om een diëtist te raadplegen.
- Wandelhulpmiddelen zoals een rollator kunnen helpen om langere afstanden af te leggen en zo de functie van de beenspieren te vergroten.
- Pursed Lip Breathing (PLB) is een ademhalingsstrategie die vaak spontaan gebruikt wordt door mensen met COPD om kortademigheid te verminderen. Ook tijdens beweging kan dit gebruikt worden.
- De meeste mensen met COPD ervaren kortademigheid en beenvermoeidheid tijdens bewegen als tamelijk licht tot zwaar.
- Over het algemeen zijn de voordelen van bewegen groter dan de risico’s. Toch is het belangrijk om even bij je huisarts langs te gaan als je…
- een hart- en vaatziekte hebt of er symptomen van vertoont. Je moet daar eerst voor behandeld worden alvorens te starten met een bewegingsprogramma.
- een verhoogd risico hebt op hart- en vaatziekte door diabetes, chronische nierziekte en/of chronische ontstekingsziekten.
- een aanzienlijk verhoogde bloeddruk of cholesterol hebt en/of er meerdere cardiovasculaire risicofactoren zijn.
- beweegt aan hoge intensiteit zonder stapsgewijze aanpassingen aan het intensiteitsniveau tijdens een sessie of tussen sessies