Kennis en mening over de voedingsdriehoek (500 burgers, 2019)
Bijna 6 op 10 Vlamingen zou het makkelijker vinden om gezonder te eten als gezonde voeding goedkoper was. Dat blijkt uit een enquête van het Vlaams Instituut Gezond Leven bij 500 Vlaamse burgers, begin 2019. De enquête peilde ook naar kennis van de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek en vroeg o.a. hoe mooi, duidelijk, betrouwbaar en motiverend respondenten de driehoek vinden.
Kennis over de voedingsdriehoek
Kennis figuur en ontwikkelaars
Op de vraag ‘kent u de omgekeerde voedingsdriehoek?’ gaf 15% aan er nog nooit van gehoord te hebben. Als de personen die de voedingsdriehoek niet kennen of er enkel van gehoord hebben, een afbeelding van de voedingsdriehoek te zien krijgen, herkende meer dan de helft onder hen deze toch. Zo blijft er maar 11% van de respondenten over die de driehoek totaal niet (her)kent. Conclusie: de bekendheid en herkenning van de voedingsdriehoek is zeer groot.
Respondenten gaven aan dat ze vooral via klassieke media en via sociale mediakanalen in contact komen met de driehoek (32% tv of radio, 30% kranten en tijdschriften, 20% sociale media).
Het is niet voor iedereen duidelijk wie de voedingsdriehoek ontwikkelde of wie bij de ontwikkeling betrokken was (34% weet dit niet), al werden de onafhankelijke (en correcte) antwoordopties het vaakst aangeduid: Gezond Leven, de Vlaamse overheid en experten. Een minderheid denkt dat de voedingsindustrie en landbouworganisaties betrokken werden (wat niet klopt).
Inhoudelijke kennis
Het inschatten van de aanbevolen consumptiefrequentie gebeurde grotendeels correct. Over noten en rood vlees bestonden er twijfels: de meerderheid van de respondenten denkt dat we rood vlees best zo weinig mogelijk eten. Terwijl het advies van de driehoek vooral is om af te wisselen met gevogelte, vis en plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten. Rood vlees kan dan bijvoorbeeld één tot tweemaal per week op het menu staan. Dat noten dagelijks in een gezond voedingspatroon passen, wist maar de helft van de respondenten.
Ook over diepvriesgroenten en linzen in blik bestaan er twijfels. Respondenten wisten niet altijd of ze nu wel of niet aangeraden worden door de voedingsdriehoek. Het gaat hier nochtans om licht bewerkte varianten van basisvoedingsmiddelen, die qua voedingswaarde niet moeten onderdoen voor verse producten. Diepvriesgroenten en linzen uit blik worden dus zeker aanbevolen.
De termen ‘bewerkte’ en ‘ultrabewerkte’ voeding blijken voor velen nog moeilijk te interpreteren. Bij de stelling ‘alle bewerkte producten zijn ongezond’ verkiest de meerderheid ‘waar’ of ‘ik weet het niet’. Lees meer info over de gezondheid van bewerkte vs. onbewerkte producten.
Aardappelen worden eveneens minder positief ingeschat, terwijl een aanzienlijk percentage denkt dat kokosolie best gezond is en beter dan boter. Boodschappen die populaire bloggers en mediafiguren hierover verspreiden, beïnvloeden vermoedelijk mee de publieke opinie.
Mening over de voedingsdriehoek
De voedingsdriehoek werd door de meerderheid van de respondenten beoordeeld als mooi en betrouwbaar. Ook qua duidelijkheid scoort hij goed, al blijkt dat sommige iconen minder goed herkend worden: dat geldt vooral voor noten en peulvruchten in de donkergroene zone.
Om een idee te krijgen over de toepasbaarheid van de driehoek in het dagelijks leven werd ook gepeild naar de mate waarin respondenten de driehoek motiverend, bruikbaar, haalbaar en betaalbaar vinden. Voor 25 tot 30% onder hen gaan bovenstaande kenmerken eerder niet tot helemaal niet op. Verklaringen in de open antwoorden gaven vooral aan dat respondenten gezonde voeding duur vinden en dat de adviezen te weinig op maat zijn van bijv. mensen met een allergie of aandoening als diabetes. Dit toont het belang aan om méér te doen dan louter inhoudelijk advies geven. Ook concrete handvaten en methodieken die mensen ondersteunen om de adviezen in praktijk te brengen, zijn belangrijk. De 10 tips bij de voedingsdriehoek zijn hier een mooi voorbeeld van. Alleen bleken die tips nog niet goed gekend bij ongeveer de helft van de respondenten.
Gedrag gezonde voeding
De meerderheid van de bevraagden (69%) gaf aan één of meerdere gezonde aanpassingen te hebben gemaakt in het afgelopen jaar. We vroegen wie of wat hen daarbij geholpen heeft. Opvallend is de anonimiteit van die hulpbronnen: ‘niemand’ (34%) en ‘het internet’ (23%) bleken de topantwoorden. Daarna volgden vrienden en familie (21%), terwijl professionele info van de huisarts (12%), de voedingsdriehoek (12%) of de diëtist (5%) veel minder werden geraadpleegd. Ook op de vraag wat respondenten zou kunnen helpen bij toekomstige veranderingen werden ‘niemand’ en ‘het internet’ het vaakst genoemd als hulpmiddel.
We peilden ook de belangrijkste motivaties om gezonder te eten. Gewicht behouden of verliezen blijkt de belangrijkste reden (35%), op de voet gevolgd door ‘zo lang mogelijk gezond blijven’ (31%). Er was hierin geen significant verschil tussen mannen en vrouwen.
Nodige steun/verwachting Vlaamse overheid
Op de vraag wat zou kunnen helpen om gezonder te eten, stak het antwoord ‘gezonde voeding die goedkoper is’ er met kop en schouders bovenuit (57%). Ook minder verleid worden door ongezonde voeding in de supermarkt en op publieke plaatsen (26%) of door reclame op TV en internet (25%) zou de Vlaming kunnen helpen.
Ook recepten via verschillende kanalen (website, kookboek of app – gecombineerd goed voor 47%) en een gezondheidslabel op de verpakking (29%) spreken heel wat mensen aan.
Minder populair zijn fysieke bijeenkomsten in groep zoals een infoavond (8%), kookworkshop (7%) of individuele begeleiding door een diëtist (9%).
Tot slot vroegen we wat de respondenten verwachten van de Vlaamse overheid. Ook daar komt terug dat gezonde voeding goedkoper zou moeten zijn (43%). Veel minder mensen vinden dat ongezonde voeding duurder (15%) of verboden (7%) moet worden. Een aanzienlijk deel (30%) geeft bovendien aan helemaal geen verwachtingen te hebben naar de overheid toe. Die groep beschouwt gezond eten als de eigen verantwoordelijkheid.
Dezelfde vraag werd gesteld i.v.m. (gezonde) voeding naar kinderen, om na te gaan of de Vlaming hier een andere (strengere) aanpak van de overheid verwacht. De prioriteit blijkt echter bij educatie te liggen (53%) en in mindere mate bij regulering van het aanbod en reclame. 32% van de respondenten vindt gratis gezonde maaltijden op school een goed idee. Ook hier zegt 30% dat gezonde voeding de verantwoordelijkheid is van de ouders.
Wat een meerderheid wél van de overheid verwacht, is duidelijke en correcte informatie over gezonde voeding.
De cijfers zijn afkomstig van een web-based panelonderzoek bij 500 Vlamingen uitgevoerd door Gezond Leven, in samenwerking met Checkmarket, een professioneel enquêtebureau. Zij selecteerden een panel van respondenten, representatief voor de Vlaamse populatie op de variabelen geslacht, leeftijd (18+) en provincie.
Volledige resultaten te verkrijgen op aanvraag bij loes.neven@gezondleven.be.
Referentie: Online bevraging over voedingsdriehoek bij Vlaamse burgers. – Brussel: Vlaams Instituut Gezond Leven, 2019