Religieuze maaltijdgewoontes
Het geloof van mensen bepaalt voor een groot deel wat (niet) op hun bord komt, hoe ze maaltijden bereiden, hoe ze tegenover voeding staan. Het is boeiend om te zien hoe verschillende religies omgaan met voeding en maaltijden en het geeft je inzicht in bepaalde gedragingen.
Eten volgens de islam: halal vs. haram
De islam legt moslims speciale richtlijnen op waaraan ze zich moeten houden. Twee termen zijn daarbij belangrijk: halal en haram. Halal (Arabisch voor ‘rein, toegestaan’) geeft aan wat voor moslims toegestaan is en haram (Arabisch voor ‘onrein, verboden’) wat verboden is. Het gaat hier zowel om handelingen als om producten. Ook op het vlak van voedsel bepalen halal en haram wat moslims mogen eten en wat niet.
Halal = do’s voor moslims
Alles wat halal is, kunnen moslims zonder beperking eten of doen. Bijvoorbeeld:
- vleesproducten uit ritueel geslachte geoorloofde of toegestane soorten eten
- alle groenten, fruit, brood en andere graansoorten eten
- vasten tijdens de ramadan
- eten delen met anderen
Verboden vruchten voor moslims: haram
Alles wat haram is, kunnen moslims niet eten of doen. Bijvoorbeeld:
- varkensvlees, alcoholische dranken en niet-ritueel geslachte vleesproducten
- producten afgeleid van varkens, zoals gelatine uit varkensbeenmerg
- specifieke soorten zeevruchten, afhankelijk van de islamitische leerschool die jouw klant volgt, voorbeelden van deze zeevruchten zijn: mosselen, garnalen, oesters, zeekreeften en krabben
- voedsel en drank tijdens de ramadan tussen zonsopgang en zonsondergang
Belangrijk om weten!
Er is uiteraard een verschil tussen religieuze en culturele invloeden. Qua religieuze eetgewoonten kennen islamitische landen overeenkomsten in de do’s en dont’s (zie hierboven). Qua culturele eetgewoonten zijn er grote verschillen tussen bijvoorbeeld Turkije en Marokko omwille van o.a. klimaat en geografie maar ook omwille van plaatselijke tradities. Zo worden in bepaalde streken van Turkije zeevruchten als onrein beschouwd en niet gegeten. Het kan dat landen in eenzelfde regio sterk overeenkomen qua culturele eetgewoonten maar niet qua religieuze invloeden. Zo eten ze in Israël gelijkaardige producten als in Libanon of Griekenland, maar volgens andere religieuze spijswetten klaargemaakt (halal of koosjer).
Vasten volgens de islam: ramadan
Tijdens de ramadan of islamitische vastenperiode onthouden moslims zich van eten, drinken en geslachtsgemeenschap van net vóór zonsopgang tot zonsondergang. De ramadan vindt plaats tijdens de negende maand van de islamitische kalender. Tijdens de nachten van de ramadan worden 2 tot 3 maaltijden geserveerd. De ramadan wordt afgesloten met het Suikerfeest – dat 3 dagen duurt – waar moslims in groep uitgebreid en vooral zoet eten.
Wil je tips om de ramadan gezond door te komen? Ga hier kijken. Goed om te weten: deze tips zijn gericht op mensen die deelnemen aan de ramadan, maar ze geven jou als gezondheidsprofessional of medewerker van een sociale voedselvoorziening ook een beter inzicht in hoe je patiënten of klanten op een gezonde manier deze uitdaging kunnen aangaan. Het is misschien een idee om deze tips ergens op te hangen in jouw voedselvoorziening, diëtistenpraktijk of wijkgezondheidscentrum tijdens de periode van de ramadan.
Extra info over halal-voorschriften voor voeding
Het concept van ‘halal’ roept soms vragen op. Voor gezondheidsprofessionals en medewerkers van sociale voedselvoorzieningen is het niet altijd even duidelijk wat precies halal is en wat niet.
Een belangrijke vraag is: hoe strikt moet je het concept ‘halal’ afbakenen. Dit kan sterk verschillen van patiënt tot patiënt of van klant tot klant. Kijk je ‘enkel’ naar de ingrediënten, bv. geen gelatine op basis van varkensbeenderen, geen varkensvlees, geen alcohol … Of kijk je bv. ook naar het wel/niet halal zijn van de slachtingsmethode? Sommige moslims zullen rundvlees dat niet halal geslacht is wel eten, anderen niet.
Vegetarische voedingsmiddelen zijn vaak interessant, omdat alle groenten, fruit, brood en andere graansoorten halal zijn. (Specifieke soorten) zeevruchten zijn voor sommige moslims halal, voor anderen niet. Dat hangt af van welke leerschool binnen de islam zij volgen. Voorbeelden van deze zeevruchten zijn: mosselen, garnalen, oesters, zeekreeften en krabben. Daarom is het ook hier belangrijk om in gesprek te gaan met de persoon voor jou en voorzichtig te polsen naar haar of zijn invulling van het opvolgen van de halal-voedingsvoorschriften.
Maaltijdgewoontes volgens het christendom
Ook christenen moeten zich houden aan enkele do’s en dont’s wat voeding betreft.
Do’s en dont's voor christenen
Het christendom legt zijn gelovigen enkele ‘musts’ op, zoals: vasten voor Pasen, eten delen met anderen en op vrijdag geen vlees eten. Daarom is vrijdag ook voor velen ‘visdag’. Wat christenen volgens hun geloof absoluut moeten vermijden, is zoetigheden en grote maaltijden tijdens de vastenperiode.
Maaltijdgewoontes volgens het jodendom
Wat joden al dan niet mogen eten, hangt af van of een voedingsproduct al dan niet koosjer is.
Wat joden mogen eten: koosjer
Koosjer is voedsel dat afkomstig is van planten of geoorloofde dieren en bereid is volgens de regels van de Joodse religie:
- Vis met zichtbare schubben en vinnen is koosjer.
- Vlees (o.a. runderen, schapen) en gevogelte (o.a. kip, eend, gans, kalkoen) uit ritueel geslachte dieren is koosjer.
- Joden mogen geen vis en vlees samen eten. Het moet gescheiden zijn door tussen beide gerechten een snede brood te eten of iets te drinken. En er moet ook ander bestek gebruikt worden.
- Druivensap en wijn zijn koosjer als het hele productieproces onder rabbinaal toezicht gebeurt. De bereidingswijze verschilt niet van normale wijn.
- Eieren, fruit, groente, graanproducten en vis mogen zowel samen met vlees als met melk gegeten worden. Deze neutrale voedingsmiddelen worden ‘parva’ (Hebreeuws) of ‘parwe’ (Yiddish) genoemd.
Rustdag voor joden: sabbat
De sabbat – of ‘sjabbat’ in de orthodoxe benaming – is de joodse rustdag. Het is de zevende dag in de week, de dag waarop God rustte na de zes werkdagen van de schepping van de aarde (sabbat = ‘hij staakte’). De sabbat begint op vrijdagavond als de zon ondergaat en eindigt ongeveer 25 uur later, op zaterdagavond wanneer het volledig donker is.
Joden zetten de sabbat op vrijdagavond in met het branden van kaarsen. Op zaterdag gaan ze drie maal naar de synagoge om te bidden en eten ze een feestmaal met de familie. Tijdens de sabbat mogen joden niet werken. Maar ze mogen ook geen vuur aansteken of voedsel koken op een brandend vuur. Ze mogen geen knop indrukken om het licht aan te doen, geen auto gebruiken, niet schrijven, geen geld of waardepapieren aanraken, geen muziekinstrumenten spelen, geen elektrische apparaten gebruiken, en niets buitenshuis dragen.
Maaltijdgewoontes volgens het hindoeïsme
Wat hindoes al dan niet mogen eten, hangt af van wat heilzaam is of niet.
Do’s voor hindoes: heilzame voeding en handelingen
- plantaardige producten, melkproducten, kaas en eieren voor vegetariërs
- vasten voor religieuze feesten
Dont’s voor hindoes: niet-heilzame voeding en handelingen
- dierlijke producten voor vegetariërs
- melkproducten, kaas en eieren voor veganisten
- runds- en kalfsvlees voor niet-vegetariërs (de koe is een heilig dier voor hindoes)
- zout, kruiden, gebakken gerechten, dierlijke producten (voor niet-vegetariërs) tijdens de vastenperiode
- alcohol
Maaltijdgewoontes volgens het sikhisme
Het sikhisme is een aparte religie binnen India. Sikhs laten zich opmerken door hun gastvrijheid en dienstbaarheid. Ze delen hun maaltijden graag met anderen en koken met plezier.
Absolute no-go’s voor Sikhs zijn vlees, tabak en alcohol. Dat zijn dus de don'ts van sikhisme, die enkel van toepassing zijn op gedoopte sikhs.